Βινιέτες

(Βινιέτα για τους ακατανόητους)

ΑΝΑΛΩΣΑΜΕ κιόλας το μέλλον, τις ημέρες, τις στιγμές. Ευτυχισμένοι και άποροι πια, γίναμε πεταλούδες πάνω από το πέλαγο και τα χαμηλά λιόδεντρα ώσπου να 'ρθει η γιορτή της ευδίας. Στα στήθη μας βρόντησαν οι κεραυνοί και οι εποχές που εμείς τις κάναμε στολίδια στα μαλλιά...

Και μας είπαν παλαβούς, μας άκουσαν -μα δεν κατάλαβαν- τη σάλπιγγα της χαράς να ηχούμε, μας είδαν τη «μαύρη πέτρα» χρυσή να κάνουμε, το ξερό χορτάρι να πρασινίζουμε. Μας πίστεψαν τότε, σαν τη δροσιά στα πρωινά μάτια και σαν του ποιητή σε γλώσσα σιωπηλή τον κόπο.

Τίποτε δεν χάθηκε. «Εκάθισε εκιλάιδισε γλικόφονο πουλάκι», όπως τα παιδικά όνειρα και τ' άστρα του καλοκαιριού που χάνονται και σβήνουν. Έχουμε το δικό μας μέλλον, τις ημέρες, τις στιγμές.

Ακόμη ευτυχισμένοι, ακόμη καλόδεχτοι και πάντοτε στον ορίζοντα που εμείς αντικρίζουμε σώοι, μοναχικοί, με τις φτερούγες μας ακίνητες, ανοιχτές στον άνεμο. Ελπίζουμε.


(Βινιέτα για τους επιφυλακτικούς)

Η ΓΥΜΝΙΑ ΕΙΝΑΙ αντίδωρο και ο σκληρός χρόνος μαθητεία και η συνήθεια αδικία και οι νέες ζωές ρυτίδα και το βλέμμα συμβίωση και ο στεναγμός πλούτος και το σπίτι πλεύση και το πάθος προσποίηση και η υγρασία μόνον μούχλα και η κλειδαριά θάρρεμα και η φλόγα απομάκρυνση και ο ίσκιος σώματα και η νύχτα γυρισμός και η συγχώρεση γεύση και η μαντεία τρέλα και οι παλιές ζωές καρτ-ποστάλ και, τέλος, επιτέλους, το «σ' αγαπώ» μεταμέλεια.


(Βινιέτα για τους υπαρξιακούς)

ΚΑΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ για το βλέμμα που στρέφεται στο μηδέν αλλά καθηλώνεται στην παρουσία αυτού που υπάρχει και είν' ανώνυμο, χωρίς εξωτερική μορφή - σιωπηλό, ουσιώδες σαν το εγώ και το εσύ, φωτεινό σαν εμπειρία, άπειρο...


(Βινιέτα για τους ασελήνωτους)

ΗΡΘΕ Η ΣΤΙΓΜΗ που η ευτυχία βρίσκεται αντιμέτωπη με τον χρόνο. Έως τώρα πίστευε στους μικρούς αριθμούς, στη διάρκεια των ακόμη μικρότερων, στην τελειότητα του απροσμέτρητου εαυτού του. Ήρθε η στιγμή, αυτή που είχε παραλείψει να την προσμετρήσει. Και τι να δει: η ομορφιά αλλάζει, η δύναμη δυναμώνει, η ευπιστία σβήνει, το φως παιχνιδίζει περισσότερο χωρίς τις βεβαιότητες.

Τώρα θα αρχίσει να σκέφτεται αυτήν την αιωνιότητα (λέξη που την πρόφερε πάντοτε με αλαζονεία, είν' η αλήθεια), αυτήν τη χαρά να διακρίνει τον εαυτό του, να πηγαίνει, να πηγαίνει, έως πέρα καθόλου βιαστικά - εκεί στα χρώματα ανάμεσα των εποχών, στη μέθη της πράξης από την εμβρυακή στην επόμενη εμβρυακή συνθήκη του, στον ειδυλλιακό τόπο της ύπαρξης.


(Βινιέτα για τους σκεπτικούς)

ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ, ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΕΙ κανείς την οφειλόμενη βιασύνη της αναχώρησης. Ο χρόνος δεν υφίσταται, μόνον ο λόγος. Και οι ώρες είναι παιχνιδίσματα της σιωπής. Επιστρέφοντας, το τίποτε πρέπει να ειπωθεί, να σαρκωθεί με λέξεις, να φωτιστεί για το βλέμμα, να γίνει ήχος, ίσως και μελωδία και ζωγράφισμα και σκάλισμα στην πέτρα της ύπαρξης. Ο τόπος δεν υφίσταται, μόνον τα πρόσωπα. Γι' αυτό, αναχωρώντας οφείλει κανείς να κοιτάζει πίσω, να νιώθει και να μνημονεύει την ουσία του - να ορίζει την Τέχνη, να ορίζεται από τις επιταγές της... Αυτό είναι το θαύμα του κόσμου, το «άξιο βίωμα» των ποιητών.


(Βινιέτα για τους αμέτρητους)

ΠΟΤΕ ΑΛΛΟΤΕ η πίστη στην πράξη στηρίχθηκε τόσο σε αντίθεση με τον λογισμό; Πώς ξεπερνιέται η μισή αλήθεια του κόσμου υπέρ της καθάριας, μίας και μοναδικής του εγώ; Ποια φαντασία θα χτιστεί πάνω στον κυνισμό της ψευδαίσθησης;

2ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΤΡΑΣ

Προσωπική συμμετοχή στο φεστιβάλ που διοργανώνει ο Αντώνης Σκιαθάς στην πατρογονική πόλη της Αχαΐας. Το ενδιαφέρον της διοργάνωσης βρίσκεται στη διαπίστωση ότι ευτυχώς ο ποιητικός λόγος έχει νόημα, ελκύει, ωφελεί. 

Ο υπογράφων θα παραβρεθεί στις εκδηλώσεις την τέταρτη ημέρα (Πέμπτη 29/8) με παρουσίαση δείγματος της επερχόμενης έκδοσης της ποιητικής σύνθεσης «Χάρτης: σκηνική ποιητική αφήγηση».

Περισσότερες πληροφορίες: http://www.ariafreepress.gr/2o-diethnes-festival-poiisis-patras/?fbclid=IwAR2sY2y6NQje85qAb0ZhtvL8cBI5I3LNSZRo4pSgj1E

uT6fVJ96Sw2LC5B4

(βινιέτα για φωτεινούς)

Το φως. Η έλξη της σκιάς του. Η απουσία κάθε ενδιάμεσης έννοιας. Όμοια με τις νοητές γραμμές του νου, αυτές που χωρίζουν σε τεταρτημόρια την πραγματικότητα και δημιουργούν πολλαπλούς, απροσδιόριστους κόσμους.

Κάποτε προσπαθώ να προσδιορίσω τη δύναμη αυτής της ενέργειας. Ανάμεσα στο σκοτάδι αναδύεται, με ανατρέπει ξαφνικά, με διαπερνά. Τελικά, μου τρέφει την προσδοκία αλλά και την αγωνία, που φέρω σαν προπατορικό αμάρτημα, απέναντι στο καινούργιο: η ανάσα, η προσπάθεια, η περιπέτεια της ανατροπής ώστε αυτό το φως να το κατακτήσω με την προϋπόθεση να του προσφέρω την ελευθερία -όπως οφείλουν οι έξυπνοι εραστές- να με γοητεύει. 

Είμαι το γεγονός, είμαι η απλή παρουσίαση της ανθρωπιάς ή μήπως ένας απατεώνας του σύμπαντος; Όταν αναρωτιέμαι ετούτα, απευθύνομαι με βλέμμα ευθυτενές στον ήλιο. Τον ακολουθώ στη διαδρομή του, τον προσδιορίζω ως ανίκητο, ζωοδότη κι ακόμη εφήμερο για όσο κρατάει η απόσταση του ορίζοντα. Μαθαίνω αργά αλλ' εμπεδώνω την αξία της ζωής. Γνωρίζω ότι την απελπισία μου πρέπει να τη χαλιναγωγώ με τις δικές μου ακτίνες, να την ανατρέπω και να τη μεταμορφώνω σε πολλές μικρές γέννες (όμορφα πρόσωπα και πράγματα ευτυχίας). 

Το φως λυτρώνει, με άλλα λόγια, όλες εκείνες τις ακατανόητες φοβίες που δοκιμάζω, παρότι έχω μέσα μου τη βεβαιότητα της ύπαρξής μου. Είναι η ανατρεπτική ικανότητα της λάμψης του, η δική μου κινητικότητα, το θαύμα που λέγαν σε άλλες εποχές και το πίστευαν για να συμβεί.

Περί Χριστόφορου και Λιοντάκη

φωτό: Ζαχαρίας Κατσακός

Σήμερα κηδεύεται ένας αληθινός ποιητής και συνάμα προσωπικός φίλος και συνοδοιπόρος στα γράμματα. Ο Χριστόφορος Λιοντάκης είναι μια εξέχουσα φιγούρα στον κόσμο του ελληνικού βιβλίου, ένας τύπος «παλαιάς κοπής» για τον οποίο η συγγραφική ρομφαία δεν είναι αποκάλυψη μιας εγωπαθούς παρουσίας αλλά ανάγκη, βαθιά ανάγκη έκφρασης, επομένως και ανάσας στη ζωή. 

Αρκετοί ομότεχνοι, αλλά και αλλότεχνοι, θεωρούν εαυτούς φίλους του Χριστόφορου. Εύλογο ετούτο, δεδομένου ότι δεν έπαψε ποτέ να καλλιεργεί την κοινωνικότητά του, να συμπράττει σε φιλίες, να ανταλλάσσει συναισθήματα, να βιώνει από κοινού την καλλιτεχνική δημιουργία. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το ύστατο «αντίο» από ανθρώπους της ποίησης και της πεζογραφίας, του θεάτρου και της μουσικής, των εικαστικών. 

Πέρα από αυτά, ωστόσο, η προσωπική φιλία μαζί του, για τον υπογράφοντα, θα εξακολουθήσει ν' αποτελεί νησίδα επικοινωνίας με το λογοτεχνικό σύμπαν (κι εννοώ την πράξη δημιουργικής κατάθεσης και προθετικότητας απέναντι στον αναγνώστη) και σταθερό παρονομαστή σε μια σειρά από υψηλόπνοες επιλογές. Μαζί του, οι ατελείωτες κουβέντες για τον Ελύτη και τον Σολωμό, για τον Μπλανσό και τον Ρεμπό, για τον Κορνάρο και τον Χορτάτση, θα παραμείνουν ενεργές, πέρα από τη βιολογική διάσταση που δημιουργεί η αποδημία... 

Χωρίς διάθεση αγιοποίησης, ο Χριστόφορος διαθέτει χιούμορ, είναι γκρινιάρης και απότομος, αναπάντεχα τρυφερός ή απόλυτος, γενναιόδωρος και λιτός, μελαγχολικός και ταυτόχρονα κεφάτος. Ένας αυθεντικός Κρητίκαρος, που όπως όλοι οι συμπατριώτες του «δεν παλεύεται» από ένα σημείο και ύστερα... Ανάμεσα σ' αυτά, προεξέχουν τα διαβάσματά του, η ποίησή του (που θεωρούσε ότι χρειάζεται πολλή δουλειά για να φθάσει στον πήχυ των προπατόρων - κάτι που συμφωνώ!), οι μεταφράσεις του. Κάπου μέσα στα χρόνια παρασύρθηκε από τη «μανία» της γενιάς του με την επετηρίδα των κρατικών και άλλων ανόητων βραβείων (είναι το μόνο θέμα που τον έβριζα χυδαία και ασύστολα, και το δεχόταν...), αλλά γνώριζε ότι αυτά είναι εφήμερα και ρηχά συμβάντα. Γιατί ο δημιουργός, ο ποιητής, δεν έχει ανάγκη τον παρόντα χρόνο - ζει για την αιωνιότητά του.

Ο χρόνος, ο κατόπιν, ο αδέσμευτος από συναισθηματισμούς, θα κρίνει το έργο του. Θα γραφτούν διάφορες ποιητικίζουσες σαχλαμάρες (...το ξέρεις αυτό, Χριστόφορε!), θα ξεχαστεί σ' έναν βαθμό. Όμως, το βέβαιον είναι ότι η κατάθεσή του στα ελληνικά γράμματα είναι σημαίνουσα και βρίσκει συν τω χρόνω, τη θέση που της αρμόζει. Μακάρι. «Ανθ' ημών, η αγάπη», όπως έλεγε κι ο ίδιος αναπαράγοντας τον στίχο του Ελύτη, συχνά πυκνά...

Μικρή πατρίδα

Φωτογραφικά στιγμιότυπα από το κάστρο της Κορώνης, Μεσσηνία

(βινιέτα για φεγγαριανούς)

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ μέσα στη νύχτα, αλησμόνητες. Και επιχρωματισμένες στιγμές που επαναφέρουν της νιότης την αυθαιρεσία. Όλα γυρίζουν πίσω, εκεί στο φως και στην πίστη μιας αιώνιας δύναμης που μόνο το προσωπικό σκοτάδι αποκαλύπτει. Δύσκολοι οι λογισμοί αυτοί, ανάμεσα σε φωτεινά τίποτε, ανάμεσα τους. Αυτοί που αγαπιούνται, γνωριζουν το γιατί - κι αυτοί που μόνο αγαπούν αργοσβήνουν μοναχοί τους. Όλοι κρύβονται καλά, όλοι ασφυκτιούν από τη γνώση και τη συμμόρφωση τους... Η νύχτα προσφέρει αρκετή διαύγεια: αυτή πλάθεται από τον νου, ποτέ από τα μάτια.

(συντομία)

«ΣΤΟ ΑΟΡΑΤΟ ΝΗΣΙ θα προστρέξω για να συναντήσω το πέλαγος», είπε σιγανά.

«Θα το πω με εικόνες και αφηρημένα χρώματα, θα ιχνογραφήσω τον εαυτό μου στο κενό του παρόντος. Γιατί δεν υπάρχει παρελθόν – ετούτο με βασανίζει. Γιατί οι αποχρώσεις που βλέπουν τα μάτια, το ξέρω καλά, είναι μια ψευδαίσθηση του απέραντου. Κι αυτό που θέλω είναι το νόημα του αύριο…», συμπλήρωσε με μία ανάσα, σαν ποίημα σε πρόχειρη απαγγελία, καταπονημένος από τη συντομία της διάρκειά της.

«Η ενέργειά μου έρχεται από αλλού, από άλλην αιτία… Από εμένα διαφεύγουν τα μη αληθή, οι αφορμές. Και υπάρχω δίχως εικόνες, υπερβαίνω τα σχήματα. Δεν ανήκω στην πραγματικότητα, δεν είμαι γεγονός. Αρνούμαι το μηδέν, επευφημώ τον λόγο».

Ήθελε να προτείνει τα μυστικά του˙ ακατάληπτα ή αινιγματικά για τους περισσοτέρους. Τώρα αναγνωρίζω, όμως, τη βούληση να ορίσει τα όρια της ανθρωπινότητας. Με την πένα του να πράξει ηθικά, να δράσει υπέρ της Ιστορίας και ν’ αναλύσει την απορία για την παρουσία του σ’ αυτό το δίχτυ της ύπαρξης. Κωμικός ή τραγικός; Ο ίδιος ξέρει.

[Διήγημα από την επερχόμενη συλλογή «Αλλόκοτες ιστορίες», 2019]

Emilia Rodostamo (μετάφραση)

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ : DIONISIO SOLOMOS 

Δημοσίευση στο περιοδικό «Χάρτης» με το συγκεκριμένο ιταλικό πεζό σχεδίασμα. Περιλαμβάνεται το πρωτότυπο ιταλικό, η ελληνική μετάφραση του υπογράφοντος, καθώς και σύντομο εισαγωγικό-κατατοπιστικό κείμενο για τον Σολωμό και την περίσταση.

Η δημοσίευση συμπεριέχεται ανάμεσα στα κείμενα της προσεχούς έκδοσης στις «(.poema..) εκδόσεις» με μετάφραση των σολωμικών ιταλικών πεζών, στα μέσα του 2020.

Διαβάζεται εδώ

Αφορισμός σε τηνιακό φόντο

Μια επικίνδυνη, απλή σκέψη: Η ζωή και η νύχτα συμβαδίζουν. Η συγχώρεση και ο πλούτος συντρέχουν. Η απώλεια και το φως συνυπάρχουν. Η πέτρα και το συναίσθημα συμμαχούν. Η αλήθεια και ο μύθος συμφωνούν.

(επίγραμμα)

ΣΥΝΕΧΙΖΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΖΩ τα σημάδια σου, στήνω τα δικά μου, μόνο για ν’ αντέξουμε και να μας θυμούνται, να νιώσουμε την αιωνιότητα στο δέρμα μας, το όνειρο πια ώριμο, τη νύχτα και τα τιτιβίσματα αληθινά, κι αυτή την αύρα να τη φυλάξουμε ευλαβικά στις χούφτες μας. Ανώνυμοι, άχρωμοι, χωρίς άλλες επιφυλάξεις, κάτω από τη σκιά του κόσμου.

Απ’ όλ’ αυτά τα παράδοξα, εκπλήσσομαι κι όμως δεν παραιτούμαι. Θα μου ανοίξεις το σώμα σου. Θα κρυφτώ εκεί, θα ξεπεράσω τα όρια, θα τρελαθώ –τι σημασία έχει– γιατί είναι μια λύση επίπονη, αλλά δεν καταλήγει σ’ αδιέξοδο, είναι κάθαρση.

Συνεχίζω λοιπόν, ν’ αναμένω τα σημάδια όπως εσύ, τον εαυτό μας σε εμφανές σημείο, έξω από εμάς. Δεν ανεχόμαστε το μεγαλείο της λησμοσύνης, ούτε τη σιωπή και την καταφρόνια. Βρισκόμαστε συνεχώς στο λυκόφως της Ιστορίας, με κοινά αιτήματα, τα πάθη μας και το βάθος των πραγμάτων. Ανίδεοι μάλλον.

Με την πένα του λόγου και της μουσικής

Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ και η μουσική έκφραση είναι δύο κοινές συνισταμένες στην καλλιτεχνική ταυτότητα της μεσαιωνικής και αναγεννησιακής Κρήτης. Δεν είναι τυχαία η κοινή διαδρομή της κρητικής ιδιολέκτου και της μελωδικής συνοχής στο νησί από τις απαρχές της βενετικής κυριαρχίας έως τις αρχές του 21ου αιώνα. Οι πληροφορίες που καταφθάνουν από τα ιστορικά αρχεία του νησιού αναδεικνύουν τον πλούτο, την ποικιλότητα και τις διαφορετικές εκφάνσεις της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Τόσο σε επίπεδο έντεχνης αστικής-κοσμικής και εκκλησιαστικής μουσικής (εννοώντας εδώ την προερχόμενη κυρίως από το περιβάλλον του ρωμαιοκαθολικού δόγματος) όσο και σε επίπεδο λαϊκής, δημοτικής, της υπαίθρου, το αρχειακό υλικό πληθαίνει τις τελευταίες δεκαετίες αναδεικνύοντας έναν άγνωστο, απροσέγγιστο και μάλλον αταυτοποίητο κόσμο. Από την άλλη πλευρά, η λογοτεχνική δημιουργία έχει ήδη χαρτογραφηθεί και βρίσκεται σε διαρκή ερευνητική αναδίφηση το εύρος και η σημασία της στην ιστορία του νεοελληνικού πολιτισμού. Προεξάρχουσες εδώ οι πένες του Τζώρτζη Χορτάτση, του Βιτσέντζου Κορνάρου, του Μαρκαντώνιου Φώσκολου, του Στέφανου Σαχλίκη, του Μαρίνου Τζάνε Μπουνιαλή, του Μανόλη Σκλάβου.

Δίνοντας ένα εναρκτήριο λάκτισμα σ’ αυτή τη συζήτηση, που βεβαίως δεν γίνεται να περιορίζεται μόνον στο πλαίσιο αυτής της ομιλίας, αξίζει να επικεντρωθεί κανείς στην άνθηση των τεχνών στη βενετική Κρήτη. Από το 1210 έως την πτώση του Χάνδακα στους Οθωμανούς, η ανάπτυξη των τεχνών γνωρίζει μιαν απροσδόκητη έκρηξη… Έκρηξη βεβαίως γόνιμη, αναπάντεχη κατ’ αρχάς, ουσιώδης ωστόσο και με στοιχεία εντοπιότητας που διατηρούνται έως το σημερινό παρόν. Στους περίπου πέντε αιώνες του λεγόμενου Regno di Creta, συμβαίνει μια μοναδική σύντμηση μεταξύ κατακτητών και κατακτημένων σε επίπεδο πολιτισμού. Είναι η ιταλική καλλιτεχνική ταυτότητα, επίκεντρο της ευρωπαϊκής, η οποία βρίσκεται σε κορύφωση με δημιουργούς που επιδρούν σ’ όλες τις μορφές της τέχνης, στη ζωγραφική και στη γλυπτική, στη μουσική, στη λογοτεχνία και στο θέατρο. Αυτή η κορύφωση δεν είναι στιγμιαία αλλά συνεχώς εμβαθύνεται, σε συνάρτηση με τις αναζητήσεις του ανθρώπου, την καλλιέργεια του πνεύματος, τις ζυμώσεις που λαμβάνουν χώρα σε πολιτικό, ιδεολογικό και κοινωνικό επίπεδο. Είναι επίσης η βυζαντινή παρουσία, αυτός ο δυναμικός πόλος που λειτουργεί ρυθμιστικά στο ελληνόφωνο τόξο της Μεσογείου. Η κληρονομιά του Βυζαντίου περιέχει όλα τα ειδοποιά στοιχεία που ετεροκαθορίζουν την καθημερινότητα, τις αντιλήψεις, τις πνευματικές και ψυχαγωγικές ανάγκες των πληθυσμών. Όπως σε άλλα μέρη, σαν τον Μορέα, την Κύπρο ή τα Επτάνησα, αναλόγως και στην Κρήτη η ελληνική Ανατολή μπολιάζεται με τη Δύση, σ’ αυτό το αέναο παιχνίδισμα ανταλλαγών και αλληλοσυμπληρώσεων, όπως ακριβώς πρεσβεύει αφ’ εαυτό το Βυζάντιο ως πολιτειακή και πολιτισμική αυτοκρατορία.

Η Κρητική Αναγέννηση, από την πρώιμη περίοδο έως την αποκορύφωση της ακμής της, λίγο πριν από το 1669, αποτελεί μια μοναδική περίπτωση «παντρέματος» μεταξύ Βενετίας και Βυζαντίου. Η συνεισφορά αυτών των δύο ισχυρότατων πολιτισμικών πόλων είναι εμφανής και αδιαχώριστη. Και γέννημά τους, το «κρητικό φαινόμενο» με ιδιαίτερες διαστάσεις ανάμεσα στις περιοχές της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου. Αυτό το «πάντρεμα», πρέπει να ειπωθεί επίσης, αφορά τον συνδυασμό της μουσικής στο νησί με την ανάπτυξη του ποιητικού-θεατρικού λόγου από τους λογίους, Βενετοκρητικούς, ενταγμένους στην παιδεία που προσφέρει η μητρόπολη, και καλλιτέχνες με πλήρη επίγνωση της «επικοινωνίας» μεταξύ βυζαντινής παράδοσης και λατινοϊταλικής κουλτούρας με διεθνή εμβέλεια. 

Πρώτη σημαντική αναφορά πρέπει να γίνει στο όνομα του Φραγκίσκου Λεονταρίτη. Μουσικός, συνθέτης, ονομαστός ντόπιος Κρητικός με βενετσιάνικη και μοραΐτικη καταγωγή, λογίζεται ως ο πρώτος Νεοέλληνας δημιουργός έντεχνης μουσικής. Χάρη στη σημαντική έρευνα και στην επεξεργασία αρχειακού υλικού, ο σπουδαίος μελετητής και ψυχή του Πανεπιστημίου Κρήτης, Νικόλαος Παναγιωτάκης, αποκάλυψε τον θησαυρό που φέρει με το έργο του ο Λεονταρίτης. Άγνωστος μέχρι πρότινος, ο συνθέτης έδρασε καλλιτεχνικά στο περιβάλλον του Χάνδακα και εν γένει του νησιού, όντας ένας εκ των φορέων της μουσικής ψυχαγωγίας στα μέσα του 17ου αιώνα. Το έργο του αντιπροσωπεύει τις επιλογές της αστικής Κρήτης, η οποία διαθέτει προπαίδεια στις καινοτομίες της Αναγέννησης και γνωρίζει την ευρωπαϊκή μουσική ζωή. Έστω κι αν η Κρήτη αποτελεί μικρή, απόμακρη ευρωπαϊκή επαρχία της βενετσιάνικης αυτοκρατορίας, οι Ηρακλειώτες και οι Ρεθύμνιοι αστοί απολαμβάνουν τις πολυφωνικές χορωδίες, τους διάφορους Ευρωπαίους τραγουδιστές που έρχονται περιοδεύοντας με τους μουσικούς τους, πνευστούς και έγχορδους. Ας φανταστούμε λοιπόν, με αρκετές δόσεις αληθοφάνειας, τον Φραγκίσκο Λεονταρίτη να εκτελεί τα έργα του με ορχήστρα στον Άγιο Τίτο… (Σημειωτέον ότι στη γνώριμη, σημερινή ορθόδοξη εκκλησία λειτουργούσε μουσικό ωδείο από το 1474 και υπήρχε εκκλησιαστικό αρμόνιο, που όμως καταστράφηκε από το οθωμανικό πυροβολικό το 1659). Την ίδια στιγμή, η βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική γνωρίζει τη δική της άνθηση με την έλευση σημαντικών μελοποιών και μουσικοδιδασκάλων από την Κωνσταντινούπολη μετά την Άλωση, αλλά και με τη δημιουργία ενός ιδιαίτερου μουσικού ύφους, του «κρητικού», που επιβίωσε αργότερα στα Επτάνησα, στην Κορώνη και στη Μεθώνη της νότιας Πελοποννήσου, στα Δωδεκάνησα. Αξίζει εδώ η αναφορά στα ονόματα των Ιωάννη Λάσκαρη και Ιωάννη Βατάτζη από την Πόλη και των ντόπιων Βενέδικτου Επισκοπόπουλου, Κοσμά Βαράνη, Ιωάννη Ζαχαρία, Δημήτρη Νταμία, Νικόλαου Φιλάρετου.

Σ’ αυτό το υψηλό καλλιτεχνικό πλαίσιο, ο Βενετοκρητικός, αστός από τη Σητεία και παντρεμένος στον Χάνδακα, Βιτσέντζος Κορνάρος, γράφει και παραδίδει συνειδητά ένα υπέροχο αμάλγαμα αυτού του πολιτισμού, τον «Ερωτόκριτο». Το έργο, ερωτική μυθιστορία, γραμμένο στον καθαρό ομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο, με θέμα αναγεννησιακό και διαχρονικό (όπως είναι ο ανίκητος έρωτας…), έχει επιδράσει καθοριστικά στην ποιητική του νησιού κατά τους επόμενους αιώνες. Ο ίδιος ο Κορνάρος γνώριζε το λαούτο, στην αναγεννησιακή του μορφή, γνώριζε τη λύρα, όχι τη σημερινή, αλλά τη δυτικοευρωπαϊκή (κοντό δοξάρι και πλήκτρα επίσης), γνώριζε επίσης την ασκομαντούρα (κλαρινέτο με ασκό) και το θαμπόλι (είδος φλάουτου-φλογέρας). Πεθαίνοντας το 1613, σίγουρα δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ο Ερωτόκριτος με την Αρετούσα του θα γινόταν αγαπητό λαϊκό ανάγνωσμα καθώς και τραγούδισμα στα χείλη ανθρώπων της υπαίθρου που από μνήμης απήγγειλαν τους στίχους του…  

Δεν είναι γνωστή λοιπόν η ταυτότητα εκείνου που εμπνευσμένα θέλησε να μελοποιήσει το έργο του Κορνάρου. Είναι ωστόσο γνωστή η μελοποίησή του, η απόλαυση που προσφέρει αυτή η μουσική σε όλες τις επερχόμενες γενιές. Και κακά τα ψέματα, είναι η μουσική που δίνει μία ακόμη, μια ιδιαίτερη πολιτισμική φυσιογνωμία στην Κρήτη… Σύμφωνα με τους μουσικολόγους, υπάρχουν δύο μελωδίες, η μία στον ρυθμό 5/8 του δημοτικού τραγουδιού και η άλλη ως πεντοζάλι, στον ρυθμό 4/4, με βιολί.

Ούτως ή άλλως, η γοητεία του κορναρικού κειμένου ενδυναμώνει τη μουσική επίδραση στον ακροατή, οι δε νότες επιχρωματίζουν τις λέξεις και τα νοήματα – με δυο λόγια,επιτελείται μια αρμονική συνύπαρξη της πένας, τόσο του λόγου όσο και της μουσικής. Κι αυτή η μοναδικότητα είναι τόσο σπάνια, γι’ αυτό και αινιγματική. Είναι γνωστά τα δεδομένα για τις σύγχρονες νεοελληνικές μελοποιήσεις, τις διασκευές και τις παραλλαγές που έχουν υπάρξει μέχρι στιγμής: ας αναφέρουμε τις υπογραφές των Αλέκου Αλιμπέρτη (όπερα, 1935), του Σταύρου Ξαρχάκου, του Γιάννη Μαρκόπουλου, του Νίκου Μαμαγκάκη, του Νίκου Ξυδάκη, του διδύμου Νίκου Ξυλούρη – Χριστόδουλου Χάλαρη. Ειδικά, για την τελευταία περίπτωση (1976) αξίζει η μνεία στη χρήση παραδοσιακών μοτίβων που παραπέμπουν στις παλαιότερες καταβολές της κρητικής μουσικής. Το σημαντικότερο είναι ότι ο «Ερωτόκριτος» παραμένει στις συνειδήσεις ως ένα ριζίτικο τραγούδι, το οποίο, για όποιον θελήσει να ανατρέψει στις σελίδες του βιβλίου, θ’ ανακαλύψει ένα σπουδαίο ευρωπαϊκό κείμενο της Αναγέννησης και θα αντιληφθεί ότι πρόκειται για ένα βασικό εγχειρίδιο γνωριμίας με τον νεοελληνικό πολιτισμό.  

Φωτογραφική εκδήλωση στην Καπλανών 5

Για τα όρια έκφρασης μεταξύ εικόνας και λόγου...
Μια φωτογραφική έκθεση που εγκανιάζεται την Πέμπτη το βράδυ (8.00 μ.μ.) στην εκλεκτική Αίθουσα Τέχνης ΚΑΠΛΑΝΩΝ 5, με τα «κλικ» του φίλου και συνοδοιπόρου ΖΑΧΑΡΙΑ ΚΑΤΣΑΚΟΥ.
Πρόκειται για έργα με ποιητικό προσανατολισμό, για βλέμματα με φωτογραφική λεπτότητα που εντυπωσιάζουν αλλά και δημιουργούν «αναγνωστικούς» παραλληλισμούς. Γι' όλ' αυτά θα μιλήσουμε εκεί, στα εγκαίνια, ανάμεσα σε φίλους και γνώστες της τέχνης αυτής...

(Απόσπασμα από τον «Χάρτη»)

[...]

Είναι η άνοιξη η εποχή μου˙ ο βλαστός της ελιάς και το κυπαρίσσι
λιπόθυμος εμπρός στα αίματά μου, στ’ άρωμα του χώματος
και της σπιλιάδας που έγιναν κρυψώνα μου,
ανασηκώνομαι διαρκώς, ένα παιδί είμαι,
αιρετικός, αμαρτωλός και περήφανος,
γι’ αυτό γράφω για να μαρτυρήσω τη διάρκεια του κόπου,
να επινοήσω την πραγματικότητα της άλλης καλοσύνης μου,
να γνωρίσω αυτά που ξέρω αλλ’ απωθώ, να τ’ ανατρέψω όλα
τραγουδώντας με τη λατινική φωνή άγνωστου τροβαδούρου
με το βλέμμα αψύ στη θέα του χάρτη που ενοικώ
με την άμμο να μην λερώνει τον λόγο μου
με πλεούμενο τη μελωδία της μητρός μου (δεν την ξεχνώ)
με τη στιγμή, την κάθε μια, στην αιωνιότητα του ονόματός μου.

[...]

(Αντί λεζάντας)

Δεν είναι η σκιά που φαίνεται. Δεν είναι ο απέριττος ναρκισσισμός στα μάτια. Δεν είναι άλλη από αυτή τη διερώτηση: «Υπήρξες;».

(Βινιέτα για ονειρόπληκτους)

ΟΛΕΣ ΟΙ ΤΕΘΛΑΣΜΕΝΕΣ οδηγούν στο σημείο ετούτο. Υπάρχει άραγε εδώ άνοιξη, μικροί Δεκαπενταύγουστοι, γάλα μητρικό να γλείψω; Τα ρυάκια και οι πέτρες συγκρατούν το βουητό, λιγοστεύουν οι αναμνήσεις μα στέκονται ορθές. Πώς να υφανθούν οι μοίρες. Πόση λοιπόν η τύχη για την ωραία σκιά Και ποια, άραγε, η πλημμύρα της χαράς στην πέτρα. 

-«Να για μένα η πηγή της ζωής... Vedi per me una sorgente di vita» γράφει εκείνος. 

-«Δεν είναι το ίδιο, Ούγκο, το πεπρωμένο σου σε έχει προορισμένο να συνταράσσεσαι συνεχώς από εσωτερικές θύελλες... perpetuamente in tempesta», ανταπαντώ σαν παλιός φίλος του, στο χαρτί, ισιώνοντας τις τεθλασμένες.

Προδημοσίευση από την ποιητική σύνθεση «Χάρτης»

Προδημοσίευση από τη σκηνική ποιητική αφήγηση «Χάρτης», εν προόδω, όχι ολοκληρωμένη, στο ωραίο έντυπο περιοδικό ΝΗΣΙΔΕΣ του φίλου Πάνου Δρακόπουλου. Χαμηλότονο και παρεμβατικό στα λογοτεχνικά πράγματα, με έδρα σε μια άκρη του Αιγαίου, το περιοδικό του διακονεί τη συγγραφική ανάγκη για δοκιμή δημοσίευσης που μπορεί να είναι χρήσιμη κι ενδιαφέρουσα... Με αυτό το πνεύμα η πρώτη αυτή παρουσίαση στις σελίδες του τεύχους που μόλις κυκλοφορεί. Ιδού το εξώφυλλο αλλά κι ένα δείγμα από τα δημοσιευμένα αποσπάσματα:

===

ΠΙΟ ΠΡΙΝ

Ξέρεις τι σημαίνει το φως στη χαραμάδα 

το ζεστό πιάτο στο τραπέζι, τα χάδια 

και τα χαστούκια στις κρεβατοκάμαρες, 

στα πεζοδρόμια, στα σκοτάδια 

η κυριαρχία, τα ωραία ψέματα 

το «εσύ» αληθινό

το βάδισμα γυναίκας χθόνιας

η τρέλα ακόμη και σ’ ένα πεταμένο τσιγάρο 

η κραυγή εμπρός στον ισχυρότερο εχθρό

οι νότες από βιολοντσέλο και πιάνο συνοδείας

σε παρτιτούρες του Σκαρλάττι

ή, στον μαύρο ορίζοντα, το σμήνος αποδημητικών 

γνωρίζοντας πως πεθαίνουν, το κελάρυσμα

από νερό και πέτρες, τ’ αλάτι πάνω στη γλώσσα 

(όπως των βιαστικών εραστών)

μερικές −μικρές μικρές− αναλαμπές από το παρελθόν

το σχήμα των βρόμικων σπιτιών όταν φωσφορίσουν

οι ανάσες των ποιητών, 

οι πόρνες οι κλεμμένες λέξεις τους

οι ρυτίδες στα πρόσωπα και στα βουνά

τα σημάδια από βεβαιότητες 

κι άλλες ανοησίες.

Ξέρεις τον πόθο τους να υπάρχουν αυτοί

να κρύβεσαι εσύ πίσω από τη μάσκα ενός πιερόττου

να στέκεσαι δίπλα τους (γυμνός, κατά βάθος) 

αδιάφορος κι αχρωμικός, γιατί νιώθεις τα υποκείμενα 

τη διάνοια και τα αντικείμενα ενώ συγκρατείς 

μ’ αναπνοή την τελευταία κουβέντα, τις παλιές παραβολές, 

την εικασία που ήθελες να ξεπεράσεις, 

τις νεανικές βλασφημίες ή τα σήμαντρα του κόσμου 

που αρνιόσουν ν’ ακούσεις προτού το βλέμμα βαρύνει.

Ξέρεις το τέλος, τ’ αντικείμενα...

Κι ο χρόνος είναι μετρημένος, 

είναι επιφάνειες ανέγγιχτες έως την επόμενη φορά, 

θελήματα μέσα στη νύχτα, το σάρκινο ένστικτο,

είναι οι διαδρομές χωρίς όνομα, 

κάποια σήμανση 

ή έστω έναν τελικό προορισμό.

===

(Βινιέτα για τους νυχτερινούς)

Έπειτα επέστρεψαν στην απλότητα της θέσης τους. Αυλαία.

«Ζεις, με θυμάσαι λίγο;», αναστέναξε σαν τον ποιητή τον Τζάκομο που τον σκέπασε το όνειρο προτού κλάψει απαρηγόρητος γιατί εμφανίστηκε ελπίδα βγαλμένη μέσα από το πέλαγο και φορούσε το τρυφερό στην αλμύρα κορμί που πάντοτε αναζητούσε ενώ ρωτούσε τη μοίρα γιατί δεν του έφερνε και τον άφηνε χλομό ν' αναρωτιέται άδικα με πέντε λέξεις: «Μια σπίθα οίκτου ή έρωτας;».

Είχε προηγηθεί η ημέρα που το μέλλον συγκρατούσε σε τέτοια τετράγωνα φανταχτερά, σ' εκείνα τα σημεία που η μοναξιά κυρίαρχη φαινόταν. Το βλέμμα τρεμόπαιζε, ήταν θαμπές οι αχτίνες αλλά εξαίσιες για ζωγράφισμα και εξομολόγηση. «Δεν θα χάσεις την ομορφιά σου γιατί σε αγαπάω έως το τέλος της πορείας που λέγεται εαυτός μου».

...Τέτοια λόγια ειπώθηκαν εδώ μπροστά. Χωρίς τραγουδίσματα. Με οπτασίες και όμορφα μακριά μαλλιά. Χωρίς το ελαφρύ της μουσικής ανάγγελμα. Με ίσκιους καλλίγραμμους, γυρτούς και μυρωδάτη επιθυμία. Προτού αναχωρήσουν για να ζήσουν τη σύνθετη μανία τους. Αυλαία.

(Βινιέτα για τους οραματιστές)

Εμείς δεν αρκεστήκαμε σ' αυτά. Προτιμήσαμε το παράλογο και διασχίσαμε τον χρόνο με μόνο εφόδιο τη φωτεινότητα του βλέμματός μας. Ξέρουμε ότι μας περιφρονείτε, είμαστε απόκληροι και ξεκομμένοι από τη συνήθη τελειότητά σας. Αλαζονευόμαστε όμως, αδιαφορούμε και, το πιο ωραίο, σας κρυβόμαστε.

Αυτά τα είπαμε. Όχι φωναχτά, όχι αλλιώς, σιωπηλά και υποχθόνια. Τα γράψαμε αφού τα βιώσαμε εμείς, με χώμα και σάλιο και ανέμους και σάρκα. Τα κατακτήσαμε και γι' αυτό όλα πήραν το δικό τους νόημα. Είμαστε ευτυχείς και αλήτες γιατί παραμένουμε αγνώμονες, ακόμη μαθαίνουμε, ακόμη αναζητούμε κι ακόμη υστερούμε.

Νομίζετε ότι ασφυκτιούμε. Αυτή είναι η οδύνη σας. Αφουγκράζεστε την ένταση της χαράς που την αντλούμε διαυγή από το τίποτε. Αναρωτιέστε για τον φόβο που εμείς αγκαλιάζουμε για να τον μετουσιώσουμε σε έρωτα (γλυκό πόνο). Πιθανολογείτε τα αδιέξοδα που δεν υπάρχουν αφού εμείς τα προλαβαίνουμε, τα ακυρώνουμε χτίζοντας τους ανεμόμυλούς μας.

Εμείς δεν αρκεστήκαμε σ' αυτά. Προτιμήσαμε τα ψελλίσματα, τους κόσμους, τις συναύγειες. Ξέρουμε τα αινίγματα που εσείς δεν θα μάθετε ποτέ να λύνετε γιατί ποτέ δεν γίνατε αίνιγμα.

(Βινιέτα για τους δικαιούχους)

Δεν είχαμε άλλο από αυτό το όνειρο. Ατενίζαμε τη δόξα, δεν νιώθαμε φόβο (σαν τον Πούσκιν τον ποιητή). Ήμασταν αλλιώτικοι εμείς ή ο κόσμος άλλαζε χωρίς τη στατική εικόνα μας. Ονειρευόμασταν.

Το εύκολο ήταν τώρα να λησμονήσουμε, να το αδικήσουμε: απ' αυτό ξεκίνησε ο χαρωπός εαυτός μας. Με τόσες απορίες, αλλόκοτες κουβέντες, ερωτήσεις κι ανασασμούς, σε αυτό καταλήξαμε. Μα όταν προβάλει η αυγή, να το θυμόμαστε σίγουροι, πρέπει να μην επιτρέψουμε άλλο κανένα, το κακό, να μας πλανέψει. Κι όπως τότε, ν’ ατενίσουμε την απλότητα, να νιώσουμε την αγωνία σαν δώρο, να ηττηθούμε ως ηγέτες ή δούλοι. Να μάθουμε, διάολε, ότι περνάμε απ’ εδώ ως στιγμιαία είδωλα πάλι και πάλι και πάλι, οφείλοντας ν’ απορροφάμε όλα τα χρώματα, να γευόμαστε όλες τις επιθυμίες κι όλα τα αινίγματα της ύπαρξής μας. Γιατί ίσως αργότερα –ως περιπτώσεις ανάμνησης– θα δικαιούμαστε την ευτυχία, αλλά εις μάτην: δεν θα 'χουμε φωνή ούτε χέρια για να την πανηγυρίσουμε.

[Αφήγημα από την επερχόμενη συλλογή «Αλλόκοτες ιστορίες», 2019]

Τίτλοι στη σειρά δοκιμίου : (.poema..) εκδόσεις

(Βινιέτα για τους σκιασμένους)

Ενίοτε το μαύρο συμπράττει με το λευκό για τη διφορούμενη θέα της ζωής. Κι είναι τότε η εντύπωση αυτή, αδιαπέραστη σαν πέτρα, που καταλήγει ομολογία: «Τι θ' αφηγηθείς μετά;», «Πότε θα προσφέρεις εκείνο που τώρα αναζητείς στο άλλο εγώ;», «Πού θα πιστεύεις: στον θεό του μισού φωτός ή στον αντίθεο του άλλου μισού;».

(Αντί λεζάντας)

Όλα γυρίζουν εδώ, οι εγώ και οι εσύ. Σε κύκλο αψεγάδιαστο, νοερό κι ανόητο. Μένει η φυγόκεντρος, αυτή που ίσως φέρει εγγύτερα στους εμείς... (Ένας ορισμός της ποίησης, ως τέχνης άμεσης κι επείγουσας).

(Βινιέτα για τους λίγους πολλούς)

Τραγουδώντας: Κοιτάζοντάς σε βλέπω το τίποτε, βλέπω την πράξη και τη γέννα, τη σκιά, βλέπω στο σκοτάδι το φως ή τον τυφλό εαυτό μου, βλέπω την παράνοια που δεν αγόρασα και τα χρώματα που με έβαψαν αλλόκοτο, βλέπω εσένα παράξενη, βλέπω εμένα στο επέκεινα, βλέπω τα μικρά σημάδια και τα χνώτα στον χρόνο, βλέπω τα δάκρυά μου κρυμμένα γιατί είμαι άντρας, βλέπω εσένα επιθετική γιατί σου είπαν αλλιώς (να είσαι μια όμορφη άσχημη)...

Σιωπώντας: Αναπνέοντας στην παράξενη διαδρομή, λιγοθυμώ στο τίποτε που πάλι άφησες στο σύμπαν που σου χάρισα, λιγοθυμώ στη σιωπή γιατί ξέρω να φωνασκώ, λιγοθυμώ στα όρια, στις μαγείες, στα λημέρια σου, λιγοθυμώ γιατί δεν ανέχομαι το χθες και το σήμερα, λιγοθυμώ και στα μέλλοντα γιατί είμαι ανίκανος να τα καταστρέφω, λιγοθυμώ στους λήγοντες, στα νούμερα, στο κέρδος μου, λιγοθυμώ στ' ακατανόητα προτού αναστηθώ στα αληθινά (γιατί έμαθα να είμαι άσχημα όμορφος)...

Tραγουδώντας και σιωπώντας, κοιτάζοντας και αναπνέοντας, βλέπω και λιγοθυμώ - τραγουδώντας και σιωπώντας, κοιτάζοντας και αναπνέοντας, βλέπω και λιγοθυμώ... (ρεφρέν σ' επανάληψη έως κατάπτωσης).

(Αντί λεζάντας)

Η ζωή των πραγμάτων και η ψυχή τους. Αυτό που αγνοούν και κρατούν σιωπηλά, παραμορφωτικά στο βλέμμα, ανάμεσα στις γραμμές. Ποιος συμμετέχει περισσότερο σ' αυτό το συναίσθημα;

Οι έπαινοι είναι συγκαιρινοί. Θ' απομείνει, ως φαίνεται ιστορικά, η αρμονία μεταξύ των χρονικών σημείων. Άλλοι μιλούν για την αυταπάτη κι άλλοι για τη δικαιοσύνη της ευτυχίας. Αρκεί επομένως η γενναιοδωρία της θυσίας;

Το τίποτε είναι επιβεβαίωση έναντι των πάντων. Μοιάζει με εξουσία ή στιγμιαία θέωση. Είναι πρωταρχική η αλήθεια ή απλώς την αγνοούσα. Θα 'ναι αδιανόητη όποια άλλη εξομολόγηση, για όσο δεν μου απαντάει: «Σε αγάπησα τότε;».

Εκδόσεις Δημιουργικής Γραφής

Ενώ οι παρουσιάσεις βιβλίων εμφανίζουν διακυμάνσεις ενδιαφέροντος για το βιβλιόφιλο κοινό (ή και για τους ίδιους τους συγγραφείς που εμπλέκονται σ' αυτές τις εκδοτικές βραδιές) είναι απαραίτητες για την προβολή του έργου. Και όταν αυτές οι παρουσιάσεις διαθέτουν ουσία, τότε είναι πράγματι μια στιγμή γόνιμη. 

Με αυτές τις σκέψεις έκλεισε η εκδήλωση που οργανώθηκε στο κέντρο της Αθήνας, στο «Εναστρον» της οδού Σόλωνος. Με το βιβλίο, το τρίτομο εγχειρίδιο, του Διονύση Λεϊμονή που αφορά την άσκηση της Δημιουργικής Γραφής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. 

Εάν μεταπολεμικά η Δημιουργική Γραφή γνώρισε άνθηση που ξεπέρασε τα όρια της φιλολογικής ανεκτικότητας κι έπλασε ένα συγγραφικό δυναμικό ανθρώπων με γνώση της τέχνης τους, τόσο θεωρητικά όσο και εμπράγματα, η τωρινή πραγματικότητα του 21ου αιώνα επιβάλλει μια σειρά από εκτιμήσεις: 1. Η Δημιουργική Γραφή ενισχύει τη δυναμική της ικανότητας (ταλέντου) και ταυτόχρονα σχηματοποιεί τη διαχείριση κανόνων και εκφραστικών μέσων, 2. Η Δημιουργική Γραφή πλάθει αναγνώστες της λογοτεχνίας οι οποίοι διαθέτουν ικανές δεξιότητες τεκμηρίωσης, κριτικής αποτίμησης και αντίληψης για τα έργα της γραμματείας (ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, σενάριο, στιχουργική), καλλιεργώντας, με άλλα λόγια, τις ευαίσθητες «ακκίδες» που απαιτούνται για την ποιοτική πρόσληψη του συγγραφικού λόγου, 3. Η Δημιουργική Γραφή δίνει προτεραιότητα στην εξάσκηση της ψυχολογικής διαδικασίας που αποτελεί η ενασχόληση με ένα αντικείμενο, όπως τη συγγραφή, με απτά αποτελέσματα, αφού η δημιουργικότητα είναι μια ευαγής διανοητική λειτουργία.

(βινιέτα ΙΙ)

ΤΟΤΕ ΜΟΝΟΝ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ετούτο: στην ησυχία από την ανυπαρξία ενός ορίζοντα εμφανίζεται εκείνη. Γεννημένη για τ' άστρα, επιβλητική, ριζωμένη στις σκιές της πράσινης γης, μιλάει λίγο. Το αίνιγμά της, απροσδόκητο εκτός από άλυτο. Και μέσ' στ' αρώματα της εποχής, με τους γλουτούς της αλμυρούς, το αποτύπωμά της μεταλλάσσεται σε αποψινή φωταψία...

Δύο σαρανταρικές εκδόσεις

Με την προκείμενη έκδοση του δοκιμίου και των μεταφράσεων σε ιταλόφωνα ποιήματα του Γιώργου Σαραντάρη κλείνει ένας κύκλος προσέγγισης της ποιητικής του. Πρόκειται για ποιητή και στοχαστή που «συνομιλεί» με την προσωπική θεώρηση της συγγραφικής λειτουργίας κι έχει, αναμφίβολα, αποτελέσει σημείο αναφοράς στις προσλαμβάνουσές μου για τον λόγο της ποίησης, τον λυρισμό, τον στοχασμό και την αισθητική.

Η ενασχόληση με τον σαρανταρικό λόγο φθάνει στα χρόνια της φοιτητικής «μέριμνας» για τη λογοτεχνία, ως πεδίο γνωσιακό, ακαδημαϊκό, αλλά και ως υποδομή για τη συγγραφική πορεία που ακολούθησε.

Η πρώτη έκδοση (2004, στις Εκδόσεις Γαβριηλίδη) αφορά στην ανθολόγηση ποιημάτων του Σαραντάρη, σύμφωνα με τις επιταγές της ευρηματικής σειράς «Εκ νέου», του εκδοτικού οίκου. Τα ελληνόφωνα ποιήματα εμφανίζουν ποιοτικές διακυμάνσεις συναρτώμενες με τις αναγνωστικές αναζητήσεις αλλά και την εμπέδωση της ελληνικής, ως δεύτερης γλώσσας του. Η ανθολογική πρόθεση υπήρξε αυτοπεριοριστική, δεδομένης της έκτασης που δινόταν τυπογραφικά. Ωστόσο, κρίνεται αναγνωριστική και σφαιρική. 

Την επαύριο αυτής της κυκλοφορίας κυοφορήθηκε η ιδέα για ανθολόγηση των ιταλόφωνων ποιημάτων του. Το εγχείρημα φάνηκε εξίσου δύσκολο, εξ αυτού και η αναβλητικότητα στη συνέχεια. Την τελική αφορμή, ωστόσο, αποτέλεσε η εκπόνηση διπλωματικής εργασίας στο ΠΜΣ Δημιουργική Γραφή στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Στην πρόσφατη έκδοση (2019), και πέραν της μελέτης, έγινε επιλογή είκοσι πέντε ποιημάτων ανάμεσα σε πολλαπλάσια που στο μεταξύ διάστημα αυτών των χρόνων είχα μεταφράσει (και θα παραμένουν αδημοσίευτα). 

Η μόνη βεβαιότητα που μπορώ να υποστηρίξω είναι η πεποίθηση της περαιτέρω ενασχόλησης με την ποίηση και τον στοχασμό του Σαραντάρη από άλλους, κατοπινούς αναγνώστες του. Το έργο του προσφέρεται για διερεύνηση, για νέες προοπτικές στην προσέγγισή του. Αυτά τα δύο βιβλία είναι προϊόν θέρμης, θαυμασμού και πεποίθησης για την αξία του ποιητή. 

Έκδοση Γιώργου Σαραντάρη (δοκίμιο και μεταφράσεις)

Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΔΟΚΙΜΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ αποσκοπεί στη σκιαγράφηση του γνωστού-άγνωστου αλλά και σημαίνοντος εκπροσώπου της «Γενιάς του 1930», Γιώργου Σαραντάρη. Προσωπικότητα με εμβληματική παρουσία στα ελληνικά και στα ιταλικά γράμματα, με σκέψη στοχαστική και γραφίδα μοντερνιστική, κατέθεσε ένα έργο πολυεπίπεδο (ποιητικές συλλογές, δημοσιεύσεις, κείμενα, φιλοσοφικά δοκίμια, μεταφράσεις, κριτικογραφία), συναρτώμενο από τις εξελίξεις στα ευρωπαϊκά γράμματα κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου.

Στο πλαίσιο αυτό οργανώνεται η προσέγγιση της ποιητικής του. Συγκεκριμένα, εξετάζεται: α. η επίδραση που δέχθηκε από κορυφαίους δημιουργούς του 20ού αιώνα, β. η πρόθεση να μεταλαμπαδεύσει το γνωσιακό πεδίο του στις τάξεις των νέων ποιητών που «έβγαιναν» από την παλαμική και καρυωτακική επίδραση, γ. το ζήτημα της γλωσσικής επιλογής (μεταξύ ιταλικών και ελληνικών, με όσες συνδηλώσεις υφίστανται επίσης στην περίπτωση της σολωμικής διγλωσσίας), δ. η εξελικτική πορεία του ως διανοουμένου μέσα από το πρίσμα της σύγχρονης και της μεταγενέστερης κριτικής.

Στο δεύτερο μέρος της έκδοσης προτείνεται η ανθολόγηση 25 επιλεγμένων ποιημάτων, πρωτότυπα γραμμένων στα ιταλικά και παρουσιασμένων σε ελληνική μετάφραση. Πρόκειται για ένα δείγμα από το εκτενές έργο του ποιητή —παρά τις παρατηρούμενες διαβαθμίσεις ωρίμανσής του— το οποίο αναδεικνύει αγωνιωδώς, όσο και εμφατικά, τις προθέσεις του καθώς έκανε λόγο για τη γλώσσα ως πατρίδα του ποιητή, για την ηθική υπόσταση και τον σεβασμό που της οφείλει, για τα δικά του αισθήματα απέναντί της, για την ουσία της που τον τρέφει. Τέλος, εκτός ήδη από τη βιβλιογραφία παρατίθεται εκτενές εργοβιοχρονολόγιο, καθώς και παράρτημα με φωτογραφικό υλικό.

[Το βιβλίο κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τα τέλη Ιανουαρίου. ISBN: 978-618-5142-31-5]

(Αντί λεζάντας)

Σου απευθυνόμουν απόψε όπως ένας θεός που δεν ξέρει πώς ακριβώς να βασιλεύσει στα σωθικά σου... Κι εσύ έραινες τα χρώματα, τη λίγη αρμύρα που περισσεύει, τις πολλές λέξεις μου. Ύστερα με φυσούσες στο στόμα, κοιμόσουν κατόπιν, ξυπνούσες με την υπόσχεση της απόστασης. Τι ζούμε άραγε;

Ύστερα κοίταξες σ' εκείνο το σημείο, στο απόλυτο αίνιγμα. Ίσως ήταν αυταπάτη, ίσως υστέρημα και προσμονή. Τότε μιλήσαμε.

Δεν υπάρχει μάρτυρας. Εδώ θα στεκόμαστε, σε κάθε εποχή. Έχω στήσει το βλέμμα μου, μερικές λέξεις των ποιητών για τις ηπείρους και τους ήλιους τους˙ βρίσκεσαι «λαθραία μέσα στον Παράδεισο», όπως έλεγες, κι αναμένεις αυτό που θα μου συμβεί. Όλα ερμηνεύονται και βιώνονται σαν παραμύθι, για την ειμαρμένη μου κι εσένα.