Ποίηση και ποίηση

Ποίηση και ποίηση
εφημ. Αυγή, 17/1/2012

Του Βασίλη Ρούβαλη

*Ζώντας στην εποχή της ψηφιακής άνθησης, ο σύγχρονος ποιητικός λόγος έχει ήδη ανοίξει έναν δίαυλο επαφής και επικοινωνίας με το ανταποκρινόμενο αναγνωστικό κοινό του μέσω του Διαδικτύου και των ηλεκτρονικών βιβλίων. Η ελληνική ποίηση διανύει μια περίοδο ακμής, τηρουμένων των αναλογιών με προηγούμενες δεκαετίες, ειδικά σε ό,τι αφορά τους νεότερους και πρωτοεμφανιζόμενους ποιητές. Δεκάδες ιστολόγια «στηρίζουν» την ποιητική δημιουργία, τα ηλεκτρονικά περιοδικά ποίησης αυξάνονται αργά αλλά ποιοτικά, τα λεγόμενα e-book έχουν κάνει την έστω δειλή παρουσία τους στις προθήκες, ενώ τα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία -που λόγω της οικονομικής κρίσης πληθαίνουν- δεν διστάζουν να προβάλλουν ποιητικές συλλογές χωρίς προκαλύψεις ή επιφάσεις ποιοτικής νομιμότητας. Φαινομενικά, κατά μία έννοια, δεδηλωμένα, η ποίηση ανθίζει. Ωστόσο, στον αντίποδα, βρίσκεται σ' εξέλιξη ένας «πόλεμος» μεταξύ παραδοσιακής, μη ευέλικτης αντίληψης περί βιβλίου, περιοδικού, ανάγνωσης ποιήματος και σύγχρονης, «μεταμοντέρνας» (με ειρωνικό πρόσημο) θεώρησης της ποιητικής δημιουργίας σε σχέση με την τεχνολογία και επομένως με τον δέκτη του ποιητικού «μηνύματος».

Στην πρώτη περίπτωση, η φοβική σχέση με το πληκτρολόγιο, η αδυναμία παρακολούθησης της ψηφιακής πρακτικής, η αίσθηση της υποχώρησης των παγιωμένων τρόπων δημιουργίας ενός έργου και συνακόλουθα της προώθησής του, εν συνόλω έχουν επιφέρει μια νευρικότητα στον λογοτεχνικό κόσμο, η οποία μάλιστα οδηγεί σε ανούσια ομφαλοσκόπηση, δύσκαμπτη εγωπάθεια και, τελικά, σε απομόνωση από το γίγνεσθαι. Επισύρει έντονη αντίδραση αυτή η άποψη, όπου εν τέλει αποτελεί διαπίστωση. Στη δεύτερη περίπτωση, τα νέα ψηφιακά μέσα αποτελούν πρόκριμα για όλους όσοι δεν είχαν εύκολη πρόσβαση στα καθιερωμένα εκδοτικά πράγματα, σε περιοδικά, σε στήλες εφημερίδων ή ακόμη και στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Το Διαδίκτυο προσφέρει πληθώρα διαύλων για την επιτέλεση του ρόλου της ποίησης. Αυτά τα πλεονεκτήματα όμως εξελίσσονται σε μειονεκτήματα όταν υπεισέρχεται η δύναμη της ευκολίας και της ελευθεριότητας, της ανέγκριτης παρουσίας και αμφίβολης πρότασης στο λογοτεχνικό πεδίο: δεκάδες διεκδικητές της ιδιότητας «του ποιητή» κυκλοφορούν στα νέα κανάλια αυτοπροβαλλόμενοι ως σημαίνοντες ή έστω αυτοδιαφημιζόμενοι. Το πρόβλημα υφίσταται από την εξέλιξη του φαινομένου, όπου οι εν δυνάμει αναγνώστες τους, οι τελικοί κριτές τους, αποφαίνονται ότι το προσφερόμενο υλικό -προσβάσιμο και οικείο- είναι αυτόματα αξιόλογο. Τότε δημιουργείται ένας ψευδολογοτεχνικός κανόνας ο οποίος εξαπλώνεται με ιδιαίτερη ταχύτητα (για παράδειγμα στο κοινωνικό δίκτυο facebook) και επιδρά ρυθμιστικά στις συνθήκες εκτίμησης ενός ποιητικού έργου. Πάντως, τόσο στη μία όσο και στην άλλη περίπτωση, δεν λαμβάνεται υπόψη ο παράγοντας της ποιότητας, η ειδοποιός διαφορά του έργου που περιγράφει την πραγματικότητα του βλέμματος και τη μεταφυσική του νοός, που ενδυναμώνει τη συγκίνηση και παρακινεί τη σκέψη, αναδιφεί τα ερωτήματα και προτείνει τρόπους ανάγνωσης των απαντήσεων που ζητούν. Η εποχή που διανύει ο κόσμος είναι θολή και οι υποστηρικτικοί πυλώνες της, αμφίβολης αντοχής. Η ποίηση, ως εύπλαστη τέχνη του λόγου, βρίσκει σημεία διαφυγής, είναι απεριόριστη και, το κυριότερο, προσαρμόσιμη.

* Το Έτος Νικηφόρου Βρεττάκου βρίσκεται πλέον σ' εξέλιξη. Την αφορμή για την τιμητική απόδοση του έτους 2012 στον Λάκωνα ποιητή από το υπουργείο Πολιτισμού δίνει η επέτειος των 100 χρόνων από τη γέννησή του. Αξίζει η μνεία στην έγκαιρη ανακοίνωση αυτής της απόφασης, δεδομένου ότι λίγα χρόνια νωρίτερα υπήρχαν καθυστερήσεις αλλά και αντεγκλήσεις για ό,τι αφορά το ποιος ή ποιοι θα αποτελούσαν το επίκεντρο για μια σειρά από εκδηλώσεις σ' όλη την επικράτεια. Αυτό που διαφαίνεται, και ωριμάζει, είναι ο τρόπος αντιμετώπισης των σύγχρονων κλασικών της νεοελληνικής γραμματείας: δεν πρόκειται για μουσειακού τύπου προσεγγίσεις ούτε αποδίδεται μια στείρα (έως βαρετή) αποτίμηση του έργου των τιμωμένων. Τα επετειακά έτη οφείλουν να δίνουν ώθηση στην υστεροφημία των δημιουργών υπό ένα διαφορετικό πρίσμα, με στόχο την ανάδειξή τους στις νεότερες γενιές που απαραιτήτως δεν έχουν εντρυφήσει στο έργο τους. Όπως στην περίπτωση του Νικηφόρου Βρεττάκου δηλαδή, όπου πρόκειται για μία από τις ευγενέστερες φιγούρες στα ελληνικά γράμματα του 20ού αιώνα. Υπήρξε ένας γνήσιος λυρικός ποιητής με στοχαστικό βάθος, με άποψη για την κοινωνία και την πολιτική της εποχής που έζησε, με εμβρίθεια πνεύματος απέναντι στις απλές μα τόσο ουσιώσεις αξίες της φύσης, με ευαίσθητο ψυχισμό. Αυτόν τον πολυεπίπεδο «διάλογο» που άνοιξε εκείνος είναι σκόπιμο να γνωρίσουν ή ν' ανακαλέσουν οι νεότεροι. Κι ανάμεσα σ' όλα όσα οργανώνονται αυτή τη στιγμή για το «Έτος Βρεττάκου» αξίζει η μνεία στο αρχείο του ποιητή, το οποίο έχει επιμεληθεί ο γιος του Κώστας Βρεττάκος και φυλάσσεται με ιδιαίτερη φροντίδα στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Σπάρτης. Ανάμεσα στα παρελκόμενα της χρονιάς θα είναι σκόπιμο να δοθεί έμφαση σε κάποιες από τις υποδομές του, αυτές που είναι απαραίτητες για τη συνέχιση ανάγνωσης και αναγνώρισης του έργου του. Μερικές φορές, εξάλλου, η αισιοδοξία είναι περισσότερο απτή και λειτουργική από οικονομικούς προϋπολογισμούς.

* Το πρόγραμμα εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου «Πολύεδρο» διατηρεί, εδώ και αρκετά χρόνια, τη ζωντάνια που φαίνεται ότι εκλείπει σε μεγάλο ποσοστό σε άλλες πόλεις-δορυφόρους της πρωτεύουσας. Επιβεβαιώνεται η εντύπωση για την αυθεντικότητα των πρωτοβουλιών που παίρνει ο βιβλιοπώλης-αναγνώστης Κωστής Καπέλας, καθώς ο ζηλευτός χώρος του βιβλιοπωλείου έχει εξελιχθεί σε πυρήνα πολιτιστικής δραστηριότητας. Διόλου εύκολο το στοίχημα και όχι απαραιτήτως καθολικά αρεστό. Μια φετινή δραστηριότητα, που έχει επαναληφθεί στο παρελθόν, είναι ο κύκλος εκδηλώσεων «Ημέρες ποίησης» όπου προβάλλεται η πρόσφατη δημιουργία παλαιότερων και νεότερων ποιητών σ' ένα επαρκές αναγνωστικό κοινό που πλαισιώνει αυτές τις βραδιές. Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν τον περασμένο Ιούνιο και θα ολοκληρωθούν τον προσεχή Ιούλιο με την παρουσίαση 35 δημιουργών και του έργου τους, με συζήτηση που αναλαμβάνουν πανεπιστημιακοί και κριτικοί λογοτεχνίας, με αναγνώσεις ποιημάτων αλλά και επαφή με τους αναγνώστες. Στο πρόγραμμα εντάσσεται και το ειδικό αφιέρωμα σε τρεις «κλασικούς», τους Οδυσσέα Ελύτη, Νίκο Γκάτσο και Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Οι ενδιαφερόμενοι να πληροφορηθούν εκτενέστερα για τις εβδομαδιαίες συναντήσεις μπορούν να επικοινωνούν με το βιβλιοπωλείο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: polyedro1@hol.gr

Commenti