Ποίηση και ποίηση

TOMAS TRANSTROMER Μισοπνιγμένοι θερινοί θεοί / ψηλαφούν στη θαλασσινή ομίχλη

Ποίηση και ποίηση
εφημ. Αυγή, 5/7/2011

Του Βασίλη Ρούβαλη 

* Διατυμπανίζονται όλο και περισσότερο, μάλλον αβασάνιστα και με δόσεις μανιχαϊσμού, από διαφόρους «ειδικούς» στον χώρο του ελληνικού βιβλίου, οι συνήθεις απόψεις για τη συρρίκνωση της ποίησης ως εκδοτικού γεγονότος, για την κατάρριψη των ποιητών ως τύποις ηγητόρων της κοινωνικής αναδιάρθρωσης στην παρούσα συγκυρία, για τους πομπούς και τους δέκτες του ποιητικού λόγου που γεωμετρικά μειώνονται... Καθόλου ρεμβασιστικά πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι: α. οι εκδόσεις ποιητικών συλλογών δεν παρουσιάζουν μείωση, αντίστοιχη με εκείνη των υπόλοιπων λογοτεχνικών ενοτήτων, αλλά παραμένουν στα βιβλιοπωλεία και γεμίζουν τις προσωπικές βιβλιοθήκες, β. το καλεντάριο εκδηλώσεων ή καλλιτεχνικών γεγονότων συμπεριέχει, αν μη τι άλλο ως στίγμα κύρους, την ποίηση αδιαλείπτως, γ. τα έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά τα ενασχολούμενα -κυρίως ή αποκλειστικά- με την ποίηση δεν φαίνεται να «λυγίζουν» από τον ορθολογισμό της μιζέριας που επιβάλλει η κρίση, δ. το Διαδίκτυο βρίθει από στίχους..., σε ιστολόγια και προσωπικές ιστοσελίδες, αντικατοπτρίζοντας την εκφραστική ανάγκη και δεινότητα ανθρώπων που αναζητούν διαύλους αποτύπωσης της ποιητικής τους διάθεσης.

* Οι καταιγιστικές ειδήσεις γύρω από την οικονομία και την κοινωνία έκαναν μια μικρή παύση, άφησαν μια μικρή θυρίδα ανάσας για το πνεύμα, επεξέτειναν την ανάγκη αισιοδοξίας, χάρη στην αναγγελία του φετινού Νόμπελ Λογοτεχνίας. Οι περισσότεροι Ελληνες δημοσιογράφοι, κατά τα ειωθότα, αντέγραψαν ένα συνηθισμένο Δελτίο Τύπου, το επίμετρο κάποιας έκδοσης ή εν συντομία αναφέρθηκαν σχολιαστικά στα όσα ειπώθηκαν μετά την τελετή της Βασιλικής Ακαδημίας της Στοκχόλμης. Ωστόσο, ελάχιστοι γνώριζαν την εμβληματική παρουσία του Tomas Tranströmer στην ευρωπαϊκή ποίηση (καθόλου τυχαίο ετούτο, δεδομένου ότι οι εκδόσεις ξένης ποίησης δεν είναι στις εκδοτικές προτεραιότητες...). Και δεν είναι μόνον οι δημοσιογράφοι, βεβαίως... Πέραν λοιπόν του ελληνικού «ελλείμματος», και του συνεπαγόμενου κυκλοθυμισμού της ντόπιας λογοτεχνικής κοινότητας, αξίζει να σημειωθεί ότι ένας μελετηρός αναγνώστης θα διαπιστώσει αμέσως ότι ο Σουηδός ποιητής εξακολουθεί να γράφει για την πραγματικότητα που ο ίδιος ανακαλύπτει ή, ενίοτε, αποστρέφεται μειδιώντας. Ως οφείλει κάθε γνήσιος δημιουργός, ο Τρανστρέμερ δεν έχει πάψει (ήδη από το 1954 με το πρώτο του βιβλίο) να αναζητά τον εαυτό του στο πολλαπλό είδωλο του κόσμου, να ανασύρει τις αλήθειες του Εγώ μέσα από τα βιώματα του Αλλου, να εγκαθιδρύει μια δική του κατάσταση νοός και βιώματος. Η απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στο πρόσωπό του, πριν από λίγες ημέρες, προσθέτει ακόμη μία απόφανση για τον κάθε ποιητή, τον όποιον τολμητία απέναντι στο καθεστώς των ιδεών, των εξουσιών, των χειρονομιών. Αφοριστικά, με συμπυκνωμένο λόγο, ο Σουηδός εκλεκτός της νομπελικής κοινότητας, ήδη στα 80 του χρόνια, αναγνωρίζει ετούτη την παράδοξη αλήθεια: όλα είναι όμορφα...

* Εκπνέει το «Έτος Οδυσσέα Ελύτη» όπου ανάμεσα στʼ άλλα ενδιαφερόντα -ή λιγότερο ενδιαφέροντα στην κλίμακα μεγέθους του ποιητή- πρέπει να προστεθεί και να συνυπολογιστεί η εικαστική εκδήλωση στο Ιδρυμα Θεοχαράκη (διάρκεια έως τις 27 Νοεμβρίου). Καθ' ότι, πέραν του γκλάμορους γεγονότος, δίνεται μια καλή επισκόπηση της ματιάς του ποιητή στον ζωγραφικό καμβά. Είναι γνωστή η σχέση του νομπελίστα ποιητή με τα εικαστικά - ωστόσο, το ενδιαφέρον εστιάζεται στην πρώτη συγκέντρωση 32 έργων του (τέμπερες, κολάζ, υδατογραφίες, διαφανογραφίες) όπου σαφώς δεν αναδεικνύουν έναν σημαντικό εικαστικό δημιουργό αλλά αντιθέτως αποτυπώνουν τις δημιουργικές, νηφάλιες απόπειρες ενός κορυφαίου χειριστή του λόγου, που θέλησε να «αιχμαλωτίσει ένα όραμα με απαιτήσεις πλαστικές», κατά πώς σημείωνε ο ίδιος.

* Κι αν ο Οδυσσέας Ελύτης διέθετε μια κάποια εξωστρέφεια αποκτώντας συνάφεια με την καθημερινότητα, ο Νικηφόρος Βρεττάκος αποτέλεσε μια ιδιάζουσα περίπτωση μοναχικού ανθρώπου -και δημιουργού- με πλήρη επίγνωση του ρόλου του στον χώρο και τον χρόνο. Ο Λάκωνας ποιητής θα είναι ο τιμώμενος λογοτέχνης για το 2012 από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. Το σημαντικό είναι να δοθεί μια νέα ώθηση στο έργο του, να αποκαλυφθεί το ποιητικό σύμπαν που έπλασε, να αποσαφηνιστεί η προσφορά του στην αλήθεια της ελληνικής ποίησης. Εξάλλου, πρέπει να ειπωθεί ότι ο Βρεττάκος εντάσσεται στη χορεία των ποιητών που εύκολα, προσεγγίζονται αλλά δύσκολα αποκαλύπτονται... Πιο πρακτικά, ο ποιητής παραμένει «αχαρτογράφητος» για το ευρύ -ή ακόμη και το εξειδικευμένο- κοινό, δεδομένου ότι δεν υπάρχει εύκολα προσβάσιμη βιβλιογραφία του. Το 2008 κυκλοφόρησε η ανθολογία «Η εκλογή μου: ποιήματα 1933-1991» από τις εκδόσεις Ποταμός (σ. 281, τιμή: 19,36 ευρώ) με αμέσως προηγούμενη την τρίτομη έκδοση του συνόλου του ποιητικού έργου του, 17 χρόνια νωρίτερα (εκδόσεις Τρία Φύλλα). Άλλο τόσο, ήρθε η στιγμή της ανάδειξης του πολύτιμου αρχειακού υλικού το οποίο έχει δωρηθεί (από τον γιο του, σκηνοθέτη Κώστα Βρεττάκο) και σώζεται στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης, καθώς και η αξιοποίηση της κατοικίας του, μουσείο πλέον, στο χωριό Πλούμιστα Λακωνίας.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ: http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=644121