Μακρυγιάννης στις 3 του Σεπτεμβρίου...

Υπόμνηση ή απόηχος της ιστορικής σημασίας του επαναστατικού κινήματος της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 στην Αθήνα, η σημερινή επετειακή ημέρα...

Το γεγονός της οργανωμένης επιβολής, στα ανάκτορα του Βαυαρού μονάρχη Όθωνα, μιας πρώτης συνταγματικής πολιτικής πραγματικότητας στο ελληνικό κρατίδιο παραμένει σημαντικό και σαφώς έκδηλο για ό,τι αφορά τη μετεξέλιξη της Ελλάδας έως τη σύγχρονη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα.

Τόσο ο Μακρυγιάννης, μαζί με τον Δημήτρη Καλλέργη και τους άλλους επαναστάτες, όσο και η ελληνική κοινωνία αντιλαμβάνονταν ότι "...η πατρίδα δεν λευτερώθηκε με παραμύθια" (φράση του Μακρυγιάννη προς τον αντιβασιλέα Άιντεκ) και ότι οι λεγόμενες "κοινωνικές θυσίες" δεν βρήκαν ωφέλιμη ικανοποίηση, κατά το πνεύμα μιας ευνομούμενης και αρμονικά εξελισσόμενης κοινωνίας πολιτών με σταθερό ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Ηδη, από το 1835, ο Ρουμελιώτης οπλαρχηγός είχε εκδηλώσει τη δυσαρέσκεια των απλών ανθρώπων για την υπόθεση της μοναρχίας στην Ελλάδα: τα οικογενειακά τζάκια και τα ξένα συμφέροντα με τους εντόπιους εκπροσώπους τους επέβαλλαν αυταρχικά τις ατασθαλίες τους. Ένα σύνταγμα φάνταζε από μηχανής θεός, λύση εκ των ων ουκ άνευ, δεδομένου ότι στα χρόνια της Επανάστασης είχαν ψηφιστεί μια σειρά από δημοκρατικές θέσεις στα συντάγματα τόσο της Επιδαύρου (1823) όσο και της Τροιζήνας (1827). 

Η διεκδίκηση συντάγματος για τους Έλληνες έγινε αναίμακτα. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1843, ξημερώματα, ο στρατός κινούμενος από το Μοναστηράκι και ο αθηναϊκός λαός γύρω από τη σημερινή Πλατεία Συντάγματος περικύκλωσαν τα Ανάκτορα ζητώντας την άμεση αλλαγή. Ο Όθωνας αναγκάστηκε να ακολουθήσει τα δεδομένα, με αποτέλεσμα να ψηφιστεί το σύνταγμα του 1844. Έμελλε ωστόσο ο Μακρυγιάννης να μπει στο στόχαστρο του κατεστημένου, να υποστεί προσωπικό εξευτελισμό (με την περίφημη δίκη του, ως προδότη, και τη φυλάκισή του), μα το βασικότερο: η ελληνική κοινωνία δεν απέλαυσε τους καρπούς αυτής της προσπάθειας. Χρειάστηκε να ακολουθήσουν κι άλλες ώστε να υπάρξει μια ομαλότητα, με το σύνταγμα του 1864. 

Όλ' αυτά παραμένουν σημείωμα στο σημερινό παρόν - με προϋπόθεση ν' αποτελέσει η τοτεινή πραγματικότητα ένα σημείο αναφοράς για την τωρινή. Κάθε τι ομοιάζει σ' αυτό το δίπολο: οι ξένοι δανειστές και τα επαχθή εθνικά δάνεια, ο εξοστρακισμός ιδεών και αξιών στην πρακτική λειτουργία της κοινωνίας, οι λογής διαχειριστές της εξουσίας αλλά και οι λογής φανφαρόνοι (βλ. σήμερα: νεοφιλελέδες, ψευδοσυριζαίοι, αφασικοί δεξιοί, "πασοκάνθρωποι", νοσταλγοί του ολοκληρωτισμού), η αλλοίωση και η αλλοτρίωση της νεοελληνικής φυσιογνωμίας ποικιλοτρόπως και αδιαλείπτως, η απουσία ενός διαφορετικού μέλλοντος.

Επτά χρόνους εις πολέμους παρευρέθημεν μαζύ,
Ανυπόδητοι, γυμνήτες και πεινώντες και πεζοί.
Διετρέξαμεν εις βράχους και εις ράχεις και βουνά,
υποφέροντες βασάνους και κινδύνους και δεινά,
απεδείξαμεν στον κόσμο θαύματα ηρωισμού,
πρώτ' εδείχθημεν σημείον οικουμενικού σεισμού,
αλλά τότε εν τω μέσω της κλαγγής των όπλων, τότε,
παλαιοί μου στρατιώται,νόμους είχομεν πολλούςτου συντάγματος καλούς

γεγραμμένους με το αίμα και την ακωκήν του ξίφους,

τούτους όμως ακολούθως επελθόντα σμήνη ξένων,

παρηγκώνισαν εις τόπους αφανείς και αποκρύφους,
ασεβήσαντα εις τόπον με το αίμα του βαμμένον.

[απόσπασμα από το δράμα του Ν. Σολιώτη - πράξη δεύτερη, σκηνή πρώτη, Μακρυγιάννης προς τους στρατιώτες]