"Πληθαίνουν οι απόντες / σκοτείνιασε η μέρα..." ΚΛΑΙΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑΔΟΥ (foto: Silio D'Aprile)
Ποίηση και ποίηση
εφημ. Αυγή, 13/12/2011
Του Βασίλη Ρούβαλη
* Οι εμβληματικές προσωπικότητες της σύγχρονης ποίησης, αυτές που μονολεκτικά αποκαλούνται «κλασικές», έχουν την ευτυχία (ή δυστυχία) να αποτελούν αντικείμενο ενδιαφέροντος είτε εργαλείο για την κοινωνική και πολιτική εξέλιξη. Με αυτό το πρόσημο, ο νομπελίστας ποιητής Πάμπλο Νερούδα έχει εισέλθει στον σχετικό πάνθεον εκείνων των πνευματικών προσωπικοτήτων που επηρέασαν τόσο την εποχή τους όσο και τη συνέχεια του ποιητικού λόγου. Τις προηγούμενες ημέρες επανήλθε στην επικαιρότητα, προκαλώντας σάλο στην πατρίδα του Χιλή, ύστερα από το αίτημα του Κομμουνιστικού Κόμματος για εκταφή της σορού του και εξέταση της πιθανότητας να δηλητηριάστηκε από πράκτορες του καθεστώτος Πινοσέτ. Η υπόθεση αναμοχλεύτηκε από τον προσωπικό οδηγό του, 38 χρόνια αργότερα, ο οποίος παρουσιάζει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι δεν πέθανε (23 Σεπτεμβρίου 1973) από καρκίνο του προστάτη αλλά από επιλήψιμη ένεση σε νοσοκομείο. Η αμηχανία των αρχών της Χιλής αντικατοπτρίζει την εύθραυστη πολιτική κατάσταση της χώρας, όπου αν μη τι άλλο το έμβλημα του διάσημου ποιητή είναι αξιοποιήσιμο. Η υπόθεση πάντως αποτελεί μια γενικότερη τάση τον τελευταίο καιρό στη Λατινική Αμερική, όπου αμφισβητούνται οι περιπτώσεις θανάτου σημαντικών προσωπικοτήτων, με διεθνές κύρος, όπως του Σαλβαδόρ Αλιέντε. Αυτή η επικαιροποίηση για τον ποιητή Νερούδα δεν σημαίνει κάτι ιδιαίτερο, πέραν ίσως της υπόμνησης ενός συμβόλου-δημιουργού που ταυτίστηκε πολιτικά με την εποχή του αλλά σήμερα φαντάζει αναγκαίος κι ωστόσο ανεύρετος.
* Η Βερονίκη Δαλακούρα ακολουθεί τη δική της μοναχική πορεία στην ποίηση που κατατίθεται από τη λεγόμενη γενιά του 1970. Κι αν οι ποιητές που συντάσσονται κάτω από αυτή τη «σημαία» (με ό,τι δηλοί, εκφράζει ή αποπειράται και σχηματοποιεί ο όρος εν προκειμένω) διανύουν σταθερά τον κύκλο τους, ταυτόχρονα συμβαίνει να συζητείται μεταξύ των νεοτέρων η αίσθηση της απώθησης, από πλευράς τους, ενός ποιητικού ζητούμενου που θα αγγίζει τη συγχρονία, την ανάγκη διαμόρφωσης μιας νέας διανόησης για τον κόσμο, την ανανεωμένη αποτύπωση του ανθρώπινου δράματος. Ωστόσο, μεταξύ άλλων ομηλίκων της, η Δαλακούρα διατηρεί -με τη χαμηλόφωνη ένταση της ποίησής της- μιαν εγγύτητα και θερμοκρασία στη συνομιλία με το διακύβευμα της ζωής, παραμένοντας ευαίσθητη στην παρατήρηση του κόσμου, της καθημερινότητας, της εσωτερικής πάλης, όσο και λεπτολόγος (εάν αναφερθεί κάποιος στην προ επταετίας συλλογή της «26 ποιήματα») και πάνω απ' όλα αφοπλιστική στην ειλικρίνεια της οντότητάς της. Η νέα της συλλογή, «Καρναβαλιστές» (εκδόσεις Κέδρος, σ.: 62, τιμή: 9,60 ευρώ), δίνει ένα στίγμα σχολιασμού και επίκρισης των τεκταινομένων, σημειώνει λεπτομέρειες από την ένταση του παρόντος με σκληρή εικονοποιία και εκφραστική εμβρίθεια, τοποθετείται η ίδια σε απόσταση και μοιάζει να θέλει να πείσει για τα δύστηνα, τα απτά και τα νοερά της ατομικής εμπειρίας. Τα πεζοποιήματα που συγκεντρώνονται σ' αυτή τη συλλογή αποτυπώνουν τον φόβο, τις επικαλύψεις του με μάσκες αλλά και τις πρόσκαιρες εναλλαγές του, και σημασιοδοτούν την ανάγκη για μια γραμμή φωτός, μιαν αισιόδοξη στιγμή. Το γράφει χαρακτηριστικά, στο ποίημα Outsider: «Στον υπόγειο κόσμο η χαρά. Εκεί ζουν, εκτός απ' τις αισθήσεις, και οι εικόνες».
* Στον αντίποδα, η Κάλλια Παπαδάκη, πρωτοεμφανιζόμενη στον χώρο της διηγηματογραφίας και με αρκετές περγαμηνές, δηλώνει επίσης την παρουσία της στην ποίηση («Λεβάντα στο Δεκέμβρη», εκδόσεις Πόλις, σ.: 64, τιμή: 9 ευρώ) αποσκοπώντας στην αδρή αποτύπωση ενός αχνού εγώ, στα εμφανή και υφέρποντα, στην κρυμμένη πηγή της χαράς, στην αυξομείωση των αισθητηρίων. Η συγγραφέας διαθέτει εμφανώς τη δυναμική της αφήγησης με δραματικούς τόνους στο πλαίσιο της στιχουργίας της. Και δεν διστάζει να στοιχειοθετήσει, κάθε φορά, τον μύθο του ποιήματος με ρεαλιστικά δεδομένα καθημερινότητας όσο και με πρωτοπρόσωπες αναφορές στο γυναικείο σύμπαν, λεπταίσθητο και οριοθετημένο. Προσπαθεί να εμφυσήσει άλλα λόγια στο γνώριμο, να το επαναφέρει υπό νέους όρους, να το απαλλάξει απ' όλα όσα το κάνουν αδιάφορο, κοινό. Ένα δείγμα γραφή της (από το ποίημα Η αρχή του τέλους: «Ακουμπήσαμε τις πετσέτες στην άμμο / βούτηξα στο νερό / κι είχα μέσα μου μια παραίτηση / πως ό,τι είναι αυτό είναι / κόντευε ο Σεπτέμβρης να τελειώσει».
* Πρόσφατα ήρθε στην Αθήνα ο ελληνικής καταγωγής ποιητής Homero Aridjis, με αφορμή την κυκλοφορία της εισόδειας συλλογής του «Ηλιακά και άλλα ποιήματα» (Κοινωνία των Δεκάτων, μτφρ.: Ελσα Κορνέτη & Γιώργος Ρούβαλης, σ.: 87, τιμή: 9 ευρώ) στα ελληνικά γράμματα. Και είναι εισόδεια ακριβώς επειδή ποτέ μέχρι τώρα δεν υπήρξε μια τακτική παρουσίασή του ως ποιητή (και συνολικά ως πολυγραφότατου συγγραφέα) και εξέχον μέλος της διανοούμενης διασποράς μας. Ετυχε ο ίδιος όσο και ο Ελληνας πατέρας του (στρατιώτης στη μικρασιατική εκστρατεία που ακολούθησε τον δρόμο προς τον Νέο Κόσμο τη δεκαετία του '20) να μείνει στην αφάνεια ή, μάλλον, στην αδιαφορία της μητέρας-πατρίδας. Ωστόσο, ο Ομηρος Αριτζής (που δεν είδε το όνομά του γραμμένο ελληνικά, ούτε τώρα) αξιοποίησε τα ερεθίσματα της πατρικής μνήμης και του άγρια θελκτικού Μεξικού καταλαμβάνοντας μια θέση μεταξύ των σημαντικότερων λογοτεχνών της Λατινικής Αμερικής. Με την εκδήλωση που οργανώθηκε προς τιμήν του, στο Μέγαρο Μουσικής πριν μερικές εβδομάδες, έγινε ένα πρώτο βήμα γνωριμίας του με το σώμα της ελληνικής ποίησης, την όποια πιθανή σύνδεσή του, τη βέβαιη ματιά του στην ελληνικότητα.
Commenti