Οδός Λήδρας, Λευκωσία (foto di Silio D'Aprile)
Ποίηση και ποίηση
εφημ. "Αυγή", 25/10/2011
Του Βασίλη Ρούβαλη
* Οφείλει όντως η ποίηση να τοποθετείται έναντι της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας; Οι απόψεις διίστανται, και θα διίστανται, καθ' όσον ο Λόγος θεωρείται ή απαξιώνεται ως αιχμηρό αντικείμενο, αποτελεί αξιοποιήσιμο εργαλείο καταστολής και, αναλόγως, όξυνσης. Τον τελευταίο καιρό λέγονται πολλά για την ουσία της ποίησης, στο πλαίσιο της περιρρέουσας διάθεσης σοφιστείας γύρω από τις αφορμές και τα αίτια της πολλαπλά βιούμενης κρίσης. Ο φετινός τιμώμενος από την ελληνική πολιτεία Οδυσσέας Ελύτης (με αφορμή την επέτειο για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του) απαντάει, εμμέσως πλην σαφώς: «Η ποιητική νοημοσύνη μπορεί να λείπει από τους παντογνώστες κι ωστόσο να κατοικεί μέσα στον πιο απλό άνθρωπο. Μπορεί, δεν ξέρω, να στηρίζεται σε μια σωστή συναισθηματική και ψυχική αγωγή, να 'χει σχέση με την ύπαρξη μιας καλής ποιότητας ευαισθησίας, με την παρουσία μιας ανάγκης πραγματικής για ποιητικό πέταγμα.» (βλ.: Ποιητική Νοημοσύνη, «Ανοιχτά Χαρτιά», Ίκαρος).
* Οφείλει όντως η ποίηση να τοποθετείται έναντι της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας; Οι απόψεις διίστανται, και θα διίστανται, καθ' όσον ο Λόγος θεωρείται ή απαξιώνεται ως αιχμηρό αντικείμενο, αποτελεί αξιοποιήσιμο εργαλείο καταστολής και, αναλόγως, όξυνσης. Τον τελευταίο καιρό λέγονται πολλά για την ουσία της ποίησης, στο πλαίσιο της περιρρέουσας διάθεσης σοφιστείας γύρω από τις αφορμές και τα αίτια της πολλαπλά βιούμενης κρίσης. Ο φετινός τιμώμενος από την ελληνική πολιτεία Οδυσσέας Ελύτης (με αφορμή την επέτειο για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του) απαντάει, εμμέσως πλην σαφώς: «Η ποιητική νοημοσύνη μπορεί να λείπει από τους παντογνώστες κι ωστόσο να κατοικεί μέσα στον πιο απλό άνθρωπο. Μπορεί, δεν ξέρω, να στηρίζεται σε μια σωστή συναισθηματική και ψυχική αγωγή, να 'χει σχέση με την ύπαρξη μιας καλής ποιότητας ευαισθησίας, με την παρουσία μιας ανάγκης πραγματικής για ποιητικό πέταγμα.» (βλ.: Ποιητική Νοημοσύνη, «Ανοιχτά Χαρτιά», Ίκαρος).
* Την ψυχική αγωγή επίσης υπαινίσσεται στο βιβλίο του («Σπασμός», εκδόσεις Νεφέλη, σελ.: 128, τιμή: 9,5 ευρώ) ο νεοεμφανιζόμενος Δημήτρης Τανούδης, το οποίο κυκλοφορεί προσδοκώντας να ελκύσει τον αναγνώστη σε μια ωφέλιμη καταβύθιση στο εγώ, σ' έναν δυνητικό κόσμο γεμάτο από εικόνες και συναισθήσεις. Η κειμενική εξέλιξη προδιαθέτει αμέσως τον αναγνώστη για την αναγνωστικής εμπειρία μίας ανάσας: ρυθμικές ανατάσεις και ευδόκιμες νοηματικές παύσεις στην αφήγηση, αλλά κι ενός ζητούμενου: της υπαρξιακής αναστροφής. Ο Τανούδης γνωρίζει το «ειδικό βάρος» της γλώσσας του και εμφανώς επιδιώκει να καθυποβάλει τον αναγνώστη του αναμοχλεύοντας ερωτήματα γύρω από τη μεταφυσική του ανθρώπινου σώματος, την αγωνία για το είδος στον χωροχρόνο, τη συνειδητοποίηση του πεπερασμένου. Το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί και «ανάποδα», ήτοι να θεωρηθεί μυθιστόρημα, κατά πώς το τιτλοδότησε εξάλλου ο εκδοτικός οίκος, επιβεβαιώνοντας τη φιλόδοξη διάθεση του συγγραφέα να διαβαστεί με πολλαπλούς τρόπους.
* Σε τελείως διαφορετικό κλίμα τάσσεται, τόσο στις προθέσεις της όσο και στη μορφή της, η ποιητική συλλογή «Y» (εκδόσεις Πατάκη, σ. 232, τιμή: 14 ευρώ) του επίσης νεοεμφανιζόμενου Ορφέα Απέργη. Εν προκειμένω, ο ποιητής κάνει φανερή την πρόθεση να περιπαίξει με τα «στεγανά» της ελληνικής ποιητικής δημιουργίας χρησιμοποιώντας κάποια από τα εργαλεία του μεταμοντερνισμού. Η αυτοαναφορικότητα είναι κιόλας εξελιγμένη σε αυτοερωτισμό ανάμεσα στους στίχους, τις σημειώσεις και υποσημειώσεις που υποβάλλει τον αναγνώστη του να συμβουλευτεί ώστε να τον παρακολουθήσει ευκολότερα, ενώ ο σαρκασμός του δεν είναι διόλου ανώδυνος. Επιπλέον, δεν διστάζει να αξιοποιήσει τον έμφυτο σαρκαστικό τόνο, να προβάλλει τον ικανότητα του εμπαιγμού στα ειωθότα της φόρμας και της δομής, την ευκολία του μονολόγου που ακραγγίζει τον πεζό λόγο. Το συγκεκριμένο έργο διαθέτει αναφορές χρήσιμες για τη σύγχρονη κριτική αλλά και την κατοπινή φιλολογική έρευνα, αναλόγως είτε ως συγκαιρινή επιδίωξη τομής είτε καινοτόμο δεδομένο για την αυριανή ποιητική παράδοση.
* Στο πνεύμα της καινοτόμου προσέγγισης του ποιητικού λόγου εντάσσεται η ποίηση σε γκράφιτι που ήδη, σε διάφορα σημεία/δημόσιους χώρους της Αθήνας, έχει κάνει την εμφάνισή της. Πρόκειται για ένα «πάντρεμα» λόγου και εικόνας, τεχνολογίας και τέχνης, που ονοματίζεται αγγλιστί "codepoetry" από μια ομάδα ανθρώπων που κινείται μεταξύ ηλεκτρονικών υπολογιστών και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Με τη χρήση μιας «έξυπνης συσκευής» (smarttones) κινητού τηλεφώνου μπορεί κάποιος να διαβάσει-αποκωδικοποιήσει ένα ποίημα πάνω σε γραμμωτούς κώδικες (τα λεγόμενα barcodes). Συνήθως πρόκειται για αυτοκόλλητα ή γκράφιτι σε τοίχους, πεζοδρόμια, γυάλινες ή μεταλλικές επιφάνειες. Εάν κανείς δεν φανταζόταν πριν από μερικά χρόνια την εξέλιξη της τεχνολογίας, σίγουρα, πολύ περισσότερο, δεν θα κατάφερνε να αντιληφθεί την αξιοποίησή της στην προβολή και προώθηση του λόγου... Το δίκτυο συνεχώς ανανεώνεται με περισσότερους ποιητές και ποιήματα σε διάφορα σημεία όπως Θησείο, Μοναστηράκι, Σύνταγμα, Γκάζι κ.ά. Περισσότερες και λεπτομερέστερες πληροφορίες γύρω από αυτή την ευφάνταστη προσέγγιση της ποίησης υπάρχουν στην ιστοσελίδα της ομάδας http://www.codepoetry.gr/.
* Ο κύκλος εκδηλώσεων «Ποιητές στη σκιά» που οργανώνονται στον πολυχώρο των εκδόσεων Γαβριηλίδης (Αγ. Ειρήνης 17, Μοναστηράκι) φέρει τη σφραγίδα του ποιητή και μεταφραστή Γιώργου Μπλάνα. Πρόκειται για μια ανανεωμένη προσέγγιση πνευματικών προσωπικοτήτων του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα, οι οποίοι διέγραψαν την πορεία τους στη νεοελληνική ποίηση αφήνοντας ένα φωτεινό σημάδι. Παρ' όλα ταύτα, η συνεισφορά τους έχει κριθεί ως σημαντική και αναγκαία για την εξέλιξη έως σήμερα, έως τους νεότερους ποιητές που επανέρχονται, τους ξαναδιαβάζουν, αναζητούν ερείσματα στο έργο τους, νιώθουν ότι παίρνουν τη σκυτάλη από αυτούς. Ως εκ τούτου, κάθε δεύτερη Πέμπτη οργανώνεται συζήτηση για ποιητές όπως ο Μίλτος Σαχτούρης, ο Νίκος Γκάτσος, η Ελένη Βακαλό, ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, ο Κλείτος Κύρου, ο Τάσος Λειβαδίτης, και πολλοί άλλοι. Οι νέοι συνομιλούν για τους παλιούς, ηχογραφούμενοι ώστε να ακουστούν σε μετάδοση από το Δεύτερο και το Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας ενώ, σε εύθετο χρόνο, οι εκδόσεις Γαβριηλίδης θα εκδώσουν τόμο με τις τοποθετήσεις των συμμετεχόντων. Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων σημειώνεται αναλυτικά στην ιστοσελίδα http://www.gavrielidesbooks.gr/.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ: http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=647097
* Σε τελείως διαφορετικό κλίμα τάσσεται, τόσο στις προθέσεις της όσο και στη μορφή της, η ποιητική συλλογή «Y» (εκδόσεις Πατάκη, σ. 232, τιμή: 14 ευρώ) του επίσης νεοεμφανιζόμενου Ορφέα Απέργη. Εν προκειμένω, ο ποιητής κάνει φανερή την πρόθεση να περιπαίξει με τα «στεγανά» της ελληνικής ποιητικής δημιουργίας χρησιμοποιώντας κάποια από τα εργαλεία του μεταμοντερνισμού. Η αυτοαναφορικότητα είναι κιόλας εξελιγμένη σε αυτοερωτισμό ανάμεσα στους στίχους, τις σημειώσεις και υποσημειώσεις που υποβάλλει τον αναγνώστη του να συμβουλευτεί ώστε να τον παρακολουθήσει ευκολότερα, ενώ ο σαρκασμός του δεν είναι διόλου ανώδυνος. Επιπλέον, δεν διστάζει να αξιοποιήσει τον έμφυτο σαρκαστικό τόνο, να προβάλλει τον ικανότητα του εμπαιγμού στα ειωθότα της φόρμας και της δομής, την ευκολία του μονολόγου που ακραγγίζει τον πεζό λόγο. Το συγκεκριμένο έργο διαθέτει αναφορές χρήσιμες για τη σύγχρονη κριτική αλλά και την κατοπινή φιλολογική έρευνα, αναλόγως είτε ως συγκαιρινή επιδίωξη τομής είτε καινοτόμο δεδομένο για την αυριανή ποιητική παράδοση.
* Στο πνεύμα της καινοτόμου προσέγγισης του ποιητικού λόγου εντάσσεται η ποίηση σε γκράφιτι που ήδη, σε διάφορα σημεία/δημόσιους χώρους της Αθήνας, έχει κάνει την εμφάνισή της. Πρόκειται για ένα «πάντρεμα» λόγου και εικόνας, τεχνολογίας και τέχνης, που ονοματίζεται αγγλιστί "codepoetry" από μια ομάδα ανθρώπων που κινείται μεταξύ ηλεκτρονικών υπολογιστών και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Με τη χρήση μιας «έξυπνης συσκευής» (smarttones) κινητού τηλεφώνου μπορεί κάποιος να διαβάσει-αποκωδικοποιήσει ένα ποίημα πάνω σε γραμμωτούς κώδικες (τα λεγόμενα barcodes). Συνήθως πρόκειται για αυτοκόλλητα ή γκράφιτι σε τοίχους, πεζοδρόμια, γυάλινες ή μεταλλικές επιφάνειες. Εάν κανείς δεν φανταζόταν πριν από μερικά χρόνια την εξέλιξη της τεχνολογίας, σίγουρα, πολύ περισσότερο, δεν θα κατάφερνε να αντιληφθεί την αξιοποίησή της στην προβολή και προώθηση του λόγου... Το δίκτυο συνεχώς ανανεώνεται με περισσότερους ποιητές και ποιήματα σε διάφορα σημεία όπως Θησείο, Μοναστηράκι, Σύνταγμα, Γκάζι κ.ά. Περισσότερες και λεπτομερέστερες πληροφορίες γύρω από αυτή την ευφάνταστη προσέγγιση της ποίησης υπάρχουν στην ιστοσελίδα της ομάδας http://www.codepoetry.gr/.
* Ο κύκλος εκδηλώσεων «Ποιητές στη σκιά» που οργανώνονται στον πολυχώρο των εκδόσεων Γαβριηλίδης (Αγ. Ειρήνης 17, Μοναστηράκι) φέρει τη σφραγίδα του ποιητή και μεταφραστή Γιώργου Μπλάνα. Πρόκειται για μια ανανεωμένη προσέγγιση πνευματικών προσωπικοτήτων του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα, οι οποίοι διέγραψαν την πορεία τους στη νεοελληνική ποίηση αφήνοντας ένα φωτεινό σημάδι. Παρ' όλα ταύτα, η συνεισφορά τους έχει κριθεί ως σημαντική και αναγκαία για την εξέλιξη έως σήμερα, έως τους νεότερους ποιητές που επανέρχονται, τους ξαναδιαβάζουν, αναζητούν ερείσματα στο έργο τους, νιώθουν ότι παίρνουν τη σκυτάλη από αυτούς. Ως εκ τούτου, κάθε δεύτερη Πέμπτη οργανώνεται συζήτηση για ποιητές όπως ο Μίλτος Σαχτούρης, ο Νίκος Γκάτσος, η Ελένη Βακαλό, ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, ο Κλείτος Κύρου, ο Τάσος Λειβαδίτης, και πολλοί άλλοι. Οι νέοι συνομιλούν για τους παλιούς, ηχογραφούμενοι ώστε να ακουστούν σε μετάδοση από το Δεύτερο και το Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας ενώ, σε εύθετο χρόνο, οι εκδόσεις Γαβριηλίδης θα εκδώσουν τόμο με τις τοποθετήσεις των συμμετεχόντων. Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων σημειώνεται αναλυτικά στην ιστοσελίδα http://www.gavrielidesbooks.gr/.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ: http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=647097
Commenti