O Αγώνας για την Ανεξαρτησία των Ελλήνων αποτελεί κορυφαίο πολιτικό γεγονός, άμεση αντανάκλαση της Γαλλικής Επανάστασης και των πολέμων του Ναπολέοντα, κι αφορμή για άλλους ευρωπαϊκούς λαούς, στις αρχές του 19ου αιώνα. Η ιστορική προσέγγιση έχει τοποθετήσει επακριβώς τα δεδομένα που τον χαρακτηρίζουν. Η "Επανάσταση", όπως λέγεται απλουστευτικά, υπήρξε μοιραίο γεγονός κατά τ' άλλα, ήτοι μια εξέλιξη στη φθίνουσα οθωμανική αυτοκρατορία και στη γερασμένη αριστοκρατία της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, συγκεντρώνοντας μια σειρά από παράγοντες που λειτούργησαν καταλυτικά στις ιστορικές συγκυρίες: ταυτόχρονη εξέγερση σε διάφορα σημεία του Μορέα (Πάτρα, Αίγιο, Καλαμάτα), καθώς επρόκειτο για μια απομακρυσμένη αλλά και δεινοπαθούσα επαρχία μετά την καταστροφή του Regno di Morea των Βενετών (1715), και παράλληλη δραστηριοποίηση όπλων σε περιοχές του λεγόμενου ελληνικού τόξου (ανατολική και δυτική Στερεά Ελλάδα, Ηπειρο, Κύπρο, Σμύρνη, νησιά Αρχιπελάγους).
>>>
Οι αρχικοί στόχοι δεν επιτεύχθηκαν. Οι πρώτες ενθουσιώδεις επιτυχίες στο στρατιωτικό επίπεδο δεν είχαν συνέχεια, οι δύο εμφύλιες συγκρούσεις αποδυνάμωσαν και αποπροσανατόλισαν τον πληθυσμό, οι πολιτικοί και οι στρατιωτικοί αστόχησαν στις επιλογές τους λόγω απειρίας και νοοτροπίας. Η άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια υπήρξε η πιο αναπάντεχη και σωτηρία παρουσία, η οποία ωστόσο υπήρξε οδυνηρή. Ωστόσο, η θέληση των μεγάλων δυνάμεων της εποχής επίτασσε τη δημιουργία ενός προτεκτοράτου για τον διαμελισμό του "μεγάλου ασθενούς", της σουλτανικής εξουσίας. Η λοξή φιγούρα, το "καλούπι", αυτού του κρατιδίου παραμένει έως σήμερα...
>>>
Αυτά είναι τα δεδομένα του 1821. Η όποια ντοκιμαντερίστικη προσέγγιση είναι καλοδεχούμενη. Αρκεί μόνον να υποθέσει κανείς ότι ένα μεγάλο ποσοστό από τους απογόνους εκείνων των Ελλήνων (των χριστιανών που μιλούσαν ελληνικά ή έστω είχαν την ελληνική συνείδηση) έχουν μια στρεβλή, σχολικής προελεύσεως, άποψη για την εξέγερση και τον εννιάχρονο αγώνα για τη δημιουργία του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Η σειρά ντοκιμαντέρ "1821" του τηλεοπτικού σταθμού "Σκάι" είναι μόλις μία ματιά σ' αυτό το κεφάλαιο της Ελληνικής Ιστορίας. Κι έτσι οφείλει, εξάλλου. Ο Θάνος Βερέμης και οι ιστορικοί συνεργάτες του τοποθετούνται υπό ένα γενικό επιστημονικό πρίσμα, καθ' όλα δεκτό μα όχι βεβαίως μοναδικό. Εάν ο τυφλός εθνικισμός (ή αλλιώς "αγραμματοσύνη" και φανατισμός) αδυνατεί να ξεπεράσει τα ταμπού, που καλλιεργήθηκαν προπαγανδιστικά όλες τις προηγούμενες δεκαετίες, είναι ζήτημα που οφείλει ν' απασχολήσει τους υποστηρικτές του. Οσο βεβαίως και να δώσει τη σκυτάλη σε υπευθύνους (ποιοι άραγε;) που θα καλλιεργήσουν εκ νέου την ιστορική συνείδηση με σύγχρονη ιστορική μέθοδο στις επερχόμενες γενιές. Πάντως, αξίζει το ρητορικό ερώτημα: πόσοι νεοέλληνες διαθέτουν προσωπική βιβλιοθήκη και μάλιστα ιστορικά εγχειρίδια για αυτή την περίοδο; Οπως ακόμη, αξίζει η παρατήρηση ότι η ευκαιριακή εμπορική λογική των ΜΜΕ "ξυπνάει" το ιστορικό ενδιαφέρον στον γενικό πληθυσμό (τι είναι η ελληνιστική περίοδος, για ποιο Βυζάντιο μιλάμε, ο ελληνισμός της τέταρτης σταυροφορίας κι ένθεν, ο Εμφύλιος και η μικρασιατική τραγωδία) - ωστόσο, τα βιβλία ή τα cd που διανέμονται είναι αμφίβολης αξίας και ουσίας, όπου μάλλον δεν οδηγούν στην αναζήτηση της σοβαρής βιβλιογραφίας για εμβάθυνση και εντρύφηση.
>>>
Η προσέγγιση του "Σκάι" είναι αμήχανη, αν μη τι άλλο. Δεν χρειάζονται συζητήσεις επί συζητήσεων (και μάλιστα από τον οξυδερκή συνάδελφο Πέτρο Τατσόπουλο) για την αξία του εγχειρήματος ή τις αντιδράσεις που προκαλούνται. Πρόκειται για μια τηλεοπτική παραγωγή, και μόνον, που αδυνατεί ν' αποτελέσει "Ευαγγέλιο" για τη γνώση μας γύρω από το 1821. Ούτε βεβαίως χρειάζονται οι δημοσιογραφικές κορώνες του κ. Πορτοσάλτε... Μια περιήγηση στο "κούρεμα" που ασκείται στο ειδικευμένο τηλεοπτικό δίκτυο History Channel αξίζει την αναφορά εδώ (κατά κόρον μια ιστορική προσέγγιση για τον μέσο Αμερικανό που έχει μπερδευτεί για τις καταγωγές του και αναζητά μια πρόσκαιρη ταύτιση με "προγόνους" του...)
Commenti