Slavoj Žižek: Οι ευρωπαϊκές αξίες μας προκαλούν αμηχανία

foto: Silio D'Aprile

Το χειμαρρώδες ταμπεραμέντο του Σλοβένου διανοουμένου Σλαβόι Ζίζεκ περιέχει μια σειρά από φιλοσοφικές αναρωτήσεις, αναμεμιγμένες με τοποθετήσεις επί της διεθνούς πολιτικής σκακιέρας, των όρων παγκοσμιοποίηση και εθνική ταυτότητα, της επίδρασης που ασκεί η κοινωνική και οικονομική ζωή στην καλλιτεχνική δημιουργία.

Στην Αθήνα βρέθηκε προσκαλεσμένος του Παντείου Πανεπιστημίου και του Πανεπιστημίου Αθηνών για δύο διαλέξεις σχετικές με την οικολογία και τη φιλελεύθερη ουτοπία. «Η φιλελεύθερη δημοκρατία, όπως τη γνωρίσαμε στη Δύση, θα μπορούσε να είναι ιδανική. Σε βάθος χρόνου, όμως, πλησιάζει στα όριά της εξαιτίας των περιβαλλοντικών-κοινωνικών-οικονομικών εξελίξεων στον κόσμο μετά το 1990», λέει με το χαρακτηριστικό έντονο ύφος του.

Για τον 58χρονο δοκιμιογράφο, καθηγητή Φιλοσοφίας και Ψυχανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Birkbeck του Λονδίνου, το ζητούμενο της σημερινής εποχής τείνει να γίνει μπούμερανγκ: «Η ταχύτητα αλλαγής των πραγμάτων γύρω μας είναι εντυπωσιακή. Αλλο τόσο όμως ελλοχεύει κινδύνους», εξηγεί, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τους διαφορετικούς συσχετισμούς δυνάμεων στον κόσμο. Δηλώνει αριστερός, αλλά την ίδια στιγμή υποστηρίζει τη ρεαλιστική πολιτική: «Αναρωτιέμαι εάν είναι ξεκάθαρο το πού βρισκόμαστε σήμερα. Είμαστε στο μέσον ενός πολυκεντρικού σύμπαντος, όπου από τη μια πλευρά βρίσκονται οι Αμερικανοί και οι Κινέζοι, από την άλλη όλοι οι υπόλοιποι...».

Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, ο Σλαβόι Ζίζεκ δεν αναφέρεται μόνο στη διεθνή διπλωματία. Δηλώνει αμηχανία και για την περιρρέουσα πολιτισμική κατάσταση. «Κινούμαστε ανάμεσα σε τρία πολιτισμικά μοντέλα. Το αγγλοσαξονικό, το ασιατικό και το λαϊκιστικό της Λατινικής Αμερικής», λέει, κάνοντας με τα χέρια του γρήγορους και ακανόνιστους κύκλους στον αέρα. «Η αμερικανική ηγεμονία στον πολιτισμό, ξέρετε, όλα αυτά με το Χόλιγουντ και τα λοιπά φανταχτερά, θα δώσει αναπόφευκτα τη θέση της σε μια επόμενη ηγεμονία. Μια άλλη κουλτούρα, ποιος ξέρει, μπορεί να προσφέρει κάτι διαφορετικό...».

Στο ερώτημα για μια νέα Ευρώπη, αυτήν που θα μπορέσει να ορθώσει το δικό της ανάστημα στην παγκόσμια κατάσταση, ο Σλαβόι Ζίζεκ είναι συγκρατημένος. «Η συζήτηση γύρω από τη διεύρυνση ή τη σταθεροποίηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης δηλώνει την αμηχανία των Ευρωπαίων απέναντι σ' ό,τι ονομάζεται "ευρωπαϊκές αξίες". Κατά κάποιον τρόπο, λοιπόν, στην Ε.Ε. έχουν τη δυνατότητα να δηλώνουν μέλος όχι μόνον η Πολωνία, για παράδειγμα, αλλά και η Τουρκία, η Αρμενία, το Καζακστάν...». Το ίδιο συγκρατημένος φαίνεται στο θέμα της ανεξαρτητοποίησης του Κοσσυφοπεδίου: «Πρέπει να είμαστε πραγματιστές. Αρκεί να το μοιράσουν στα δύο μεταξύ τους, οι Σέρβοι και οι Αλβανοί. Κατόπιν θα βρουν μια φόρμουλα συνύπαρξης. Το ίδιο γίνεται τώρα στο Σεράγεβο, άλλωστε».

Τι είναι όμως η Ευρώπη χωρίς τη Ρωσία; Κατά τη γνώμη του, «χωρίς την ενεργειακή στήριξη της Ρωσίας, δύσκολα στέκεται στα πόδια της η Ευρώπη». Δεν διστάζει να δηλώσει θαυμασμό για τη «χώρα του Πούτιν», η οποία έχει καταφέρει πολλά σε αντίθεση με τα χρόνια της ηγεμονίας του Γέλτσιν. «Η Ρωσία δεν έχει βρει ακόμη το μοντέλο για το δικό της καπιταλισμό. Ωστόσο, αυτό που εντυπωσιάζει είναι ότι στηρίζεται σε άγραφους νόμους, σε προκαθορισμένους κανόνες, που είναι αποδοτικοί και γι' αυτό "τρελαίνουν" τους Δυτικούς. Ναι, η Ευρώπη και η Ρωσία πρέπει να αλλάξουν αμφότερες ώστε να συγκλίνουν κάποτε. Υπάρχει μια παράνοια στη μεταξύ τους σχέση...».

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΟΥΒΑΛΗΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 05/10/2007