«Είναι ένας ιδιαίτερος μουσικός εκτελεστής: παίρνει μέρος στην ορχήστρα και εκτελεί τη συμφωνία που η εποχή του τού επιβάλλει να παίξει. Κάποια στιγμή όμως, εκεί που δεν το περιμένουμε, το όργανό του βγάζει μια νότα (έστω μία μόνο) που θέτει υπό αμφισβήτηση όλη την παρτιτούρα», σημειώνει ο Αντόνιο Ταμπούκι αναφερόμενος στην προσωπικότητα του Φερνάντο Πεσόα, το δικό του λογοτεχνικό alter ego. Κείμενά του για τον Πορτογάλο ποιητή γραμμένα σε διάφορες χρονικές περιόδους και με διάφορες αφορμές κυκλοφορούν στον τόμο «Η νοσταλγία του πιθανού» (μτφρ.: Ανταίος Χρυσοστομίδης, εκδόσεις «Αγρα»).
Η έκδοση περιλαμβάνει κείμενα προερχόμενα από πανεπιστημιακές διαλέξεις του και προγενέστερες εκδόσεις. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στην επιλογή της κυκλοφορίας συγκεντρωτικού τόμου στα ελληνικά προς το παρόν, ενώ επίκειται μελλοντικά μια ανάλογη έκδοση στην Ιταλία. «Τα γραφτά που συνθέτουν το βιβλίο αυτό συνοδεύουν τις γνώσεις που από το 1970 εγώ ο ίδιος και κάποιοι άλλοι είχαμε για τα κείμενα του ποιητή», λέει ο Ταμπούκι υπενθυμίζοντας τη σταδιακή εξέλιξη των πεσοϊκών σπουδών ύστερα από την ανεύρεση του περίφημου μπαούλου (1985) με περιεχόμενο πάνω από 25 χιλιάδες χειρόγραφα, υπογεγραμμένα από τις 72 διαφορετικές περσόνες του Πεσόα.
Ο Ταμπούκι τον αποκαλεί «Χριστό» αλλά και «Αιώνιο Παιδί» για να περιγράψει την ευρύτητα του πνεύματός του, ενώ τον διαφοροποιεί από τους υπόλοιπους λογοτέχνες που έζησαν πάνω-κάτω τα ίδια χρόνια: «Το πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Πεσόα, αυτό που τον απομακρύνει από την κουλτούρα της εποχής του, εντοπίζεται κυρίως στην "παραφωνία" του. Ακόμη κι όταν είναι "εκεί", είναι πάντα "αλλού"».
Τα δύο εκτενή κεφάλαια του τόμου ("Ενα μπαούλο γεμάτο κόσμο" και "Η νοσταλγία του απείρου") συνεισφέρουν ικανοποιητικά στην κατανόηση του πεσοϊκού σύμπαντος, δεδομένου ότι ο Ταμπούκι υπήρξε από τους πρώτους αναγνώστες και εξερευνητές του. Είναι εκείνος ο οποίος κατέληξε στην εξήγηση της ετερωνυμίας του Πεσόα όχι ως εύκολο διανοητικό παιχνίδι αλλά ως επινόηση ενταγμένη στην αντίληψη της εποχής γύρω από το φροϊδικό «εγώ», την υπερβατικότητα, την υπαρξιακή συνθήκη.
Το βιβλιόφιλο κοινό θα έχει την ευκαιρία να συνδυάσει τη συγκεκριμένη έκδοση με την ελληνική απόδοση του «Βιβλίου της ανησυχίας», του ημιτελούς μυθιστορήματος που ο Πεσόα δεν πρόλαβε -ή δεν θέλησε- να εκδώσει φέροντας την υπογραφή του ετερωνύμου του Μπερνάρντο Σοάρες. Το βιβλίο ωστόσο χαρακτηρίζεται σήμερα ως ένα από τα πιο λαμπερά δείγματα της γραφής του και διαβάζεται ως «το πιο κοντινό στον δημιουργό του δημιούργημα». Ο δεύτερος τόμος αναμένεται να κυκλοφορήσει τον επόμενο μήνα (ο πρώτος εκδόθηκε πριν από τρία χρόνια) σε μετάφραση της Μαρίας Παπαδήμα από τις εκδόσεις «Εξάντας».
ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΟΥΒΑΛΗΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 20/09/2007
Commenti