Ισως στο διασημότερο έργο του για μπαλέτο, το «Bolero», να οφείλεται η υστεροφημία του: ο Μορίς Ραβέλ υπήρξε προσωπικότητα χαμηλών τόνων, ιδιόρρυθμη, ωστόσο, καλλιτεχνική φιγούρα περίτεχνη και απαιτητική εν πολλοίς.
Ο Ζαν Εσενόζ αποδίδει φόρο τιμής στον Βάσκο συνθέτη (1875-1937) υπογράφοντας ένα σύντομο λογοτεχνικό περίγραμμα με τίτλο «Ραβέλ» (μτφρ.: Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις «Πόλις»). Η ιδέα του είναι ξεχωριστή, το αποτέλεσμα διαφοροποιείται από το είδος της μυθιστορηματικής βιογραφίας, πετυχαίνει να παρασύρει τον αναγνώστη σε μια οπτική γωνία μεταξύ πραγματικού και φαντασιακού.
Ο Ραβέλ εξελίσσεται σε πρόσωπο προς λογοτεχνική ανάπτυξη, αλλά και ευφυές σχήμα προβολής των εμμονών του Εσενόζ: ο χρόνος του ατόμου εντός της Ιστορίας, η κοινωνικοπολιτική διάσταση των τεχνών, το βλέμμα στα πράγματα με ή χωρίς τη λάμψη τους. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί πραγματολογικά στοιχεία που στοιχειοθετούν το αληθινό πρόσωπο του συνθέτη. Τον «περιεργάζεται» με λεπτότητα, αποφεύγοντας να παρεμβάλλει ωραιοποιητικές καταφάσεις ή συνήθεις υπερβολές. Αντιθέτως, σ' αυτό το ολιγοσέλιδο μυθιστόρημα αξιοποιεί τις αρετές της γραφής του, τη ρεαλιστική αφήγηση, τον ρυθμό και την εικονοποιία χρησιμοποιώντας νοηματικές παύσεις, χιουμοριστικές παρενθέσεις, εναλλαγή ύφους.
Χάρη σ' αυτή την αμεσότητα ο δικός του Ραβέλ βιώνει την τελευταία δεκαετία της ζωής του σ' ένα ταξίδι για συναυλίες στις ΗΠΑ. Ευρισκόμενος στην κορύφωση της δημιουργικότητάς του, συνάντησε την αφρόκρεμα της ανερχόμενης αμερικάνικης κουλτούρας (μεταξύ αυτών ο Γκέρσουιν), ένιωσε πιο Ευρωπαίος από ποτέ, κι επέστρεψε με γόνιμες τζαζιστικές επιρροές. Ο συνθέτης του «Bolero» έχαιρε εκτίμησης άλλ' όχι εμφανισιακού κάλλους. Η συμμετοχή του στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε περιθωριακή. Εζησε και πέθανε ως δανδής με ασαφή ερωτική-συναισθηματική ζωή. Οι τελευταίες στιγμές της ζωής του υπήρξαν οδυνηρές. Θα παραμείνει στην ιστορία της μουσικής ως αριστοτεχνίτης συνθέτης 85 έργων (αλλά κακός ερμηνευτής, όπως ομολογούσε). Με όλα αυτά τα δεδομένα, ο Εσενόζ τον φέρει επινοημένο, οικείο και προσηνή στον αναγνώστη, καθώς «τα ξέρουμε όλα και δεν ξέρουμε τίποτα...».
ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΟΥΒΑΛΗΣ rouvalis@enet.gr
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 10/04/2007
Commenti