Tarik Ali - ελληνική έκδοση του "New Left Review"

Του ΒΑΣΙΛΗ ΡΟΥΒΑΛΗ

Η συζήτηση με τον Τάρικ Αλί είναι πάντοτε ενδιαφέρουσα και πολύσημη. Πρόκειται για διανοούμενο του προοδευτικού χώρου με απόψεις που βρίσκουν διεθνή απήχηση χάρη τόσο στην αρθρογραφία όσο και στις δημόσιες τοποθετήσεις του για ζητήματα που άπτονται της πολιτικής, των κοινωνικών κινημάτων, των οικονομικών συστημάτων, της διακίνησης των ιδεών, της πολιτιστικής δημιουργίας.

Στην Αθήνα βρέθηκε με την αφορμή της παρουσίασης του μυθιστορήματός του «Ενας σουλτάνος στο Παλέρμο» (μτφρ.: Παλμύρα Ισμυρίδου, εκδόσεις «Αγρα»). Παράλληλα, συμμετείχε στην εκδήλωση που διοργάνωσε η «Αγρα» για τη λονδρέζικη επιθεώρηση «New Left Review», που θα κυκλοφορεί ετησίως σε ελληνική έκδοση με επιλογή από την αρθρογραφία πρόσφατων τευχών της.

Ο Πακιστανός συγγραφέας και πολιτικός σχολιαστής δηλώνει, ως μέλος της συντακτικής ομάδας, ευχαριστημένος από την πορεία του NLR, καθώς εκδίδεται από το 1960 με τη συμμετοχή αρθρογράφων όπως ο Εντουαρντ Σάιντ, ο Γιούργκεν Χάμπερμας ή ο Μπέρτραντ Ράσελ. Στην παρούσα φάση η επιθεώρηση διαθέτει νέους και δυναμικούς αρθρογράφους, βεβαίως προερχόμενους από τη δημοκρατική Αριστερά, που παρακολουθούν και αναλύουν τα νέα κινήματα παγκοσμίως, τις προοπτικές των αντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων, τη διάθεση για ιδεολογική ανανέωση.

-Για ποια Αριστερά μιλάμε σήμερα;...

«Να μια δύσκολη ερώτηση! Ας μιλήσουμε λοιπόν για την Αριστερά της Αριστεράς. Την τελευταία πενταετία βλέπουμε δημόσιες διαμαρτυρίες σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες εναντίον των πολέμων, που όμως δεν έχουν αποτέλεσμα. Το καλό είναι ότι το αντιπολεμικό κίνημα βρίσκει ανταπόκριση στη νεότερη γενιά. Γι' αυτό και όλοι οι προοδευτικοί αρθρογράφοι εισπράττουν τον αντίκτυπο από μια γενιά που, αν μη τι άλλο, στέκεται κυνικά απέναντι στα πράγματα. Κατά τη γνώμη μου, η πιο ισχυρή αριστερή αντίληψη υποθάλπεται στη Λατινική Αμερική. Η παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατία, με μαρξιστικές βάσεις, δεν υπάρχει πια. Μετά το '90 κατέρρευσε όπως και ο κομμουνισμός, αφήνοντας χώρο για το δίπολο "κεντροδεξιάς" και "κεντροαριστεράς", που ωστόσο δεν διαφέρουν, αφού πρεσβεύουν τον καπιταλισμό και τον νεοφιλελευθερισμό».

- Δεδομένης της επιτακτικής ανάγκης για εξεύρεση πολιτικών λύσεων στο διεθνές περιβάλλον, σε ποια πολιτική της ουτοπίας μπορούμε να αναφερθούμε;

«Ο εκφοβισμός που ασκεί ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός στις κοινωνίες δημιουργεί συγκρούσεις. Το είδαμε στην Ορλεάνη των ΗΠΑ, κάτι που δεν το φανταζόταν κανείς, το βλέπουμε στις παραγκουπόλεις του Τρίτου Κόσμου. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι νιώθουν αποκλεισμένοι από την οικονομία, την πολιτική, την κουλτούρα. Η καινούργια αυτή τάση καταστρέφει ουσιαστικά τη δημοκρατία όπως τη γνωρίζαμε πριν από τριάντα χρόνια. Φτάνουμε λοιπόν στο σημείο να χρησιμοποιούμε τον εκφυλιστικό όρο "δημοκρατισμός" για να εκφράσουμε αυτή την κατάσταση που δεν είναι ακριβώς δημοκρατική. Ισως φαίνεται αστείο, όμως η καλύτερη δημοκρατία υφίσταται στην Κίνα, η οποία βεβαίως δεν χρειάζεται τη δημοκρατία. Υπάρχει κόσμος στις ΗΠΑ που τινί τρόπω θαυμάζει το κινεζικό μοντέλο...».

- Η ουτοπία είναι, έστω, μια δυνατότητα ανακούφισης...

«Ζούμε σε εποχή μη ουτοπική. Αυτό που λανσάρεται ως ουτοπικό, κυρίως στα ΜΜΕ, δεν προσφέρει δημιουργική ενέργεια σε κανέναν. Κοιτάξτε τα τηλεοπτικά κανάλια, τις εφημερίδες, τα πολιτιστικά προϊόντα που μοιάζουν με ανακυκλούμενα σκουπίδια. Αυτό δεν ισχύει καθολικά, αλλά όμως σε πολύ μεγάλο βαθμό. Ας φέρω το παράδειγμα της εφημερίδας "Λε Μοντ". Υπήρξε μοντέλο για τη σοβαρή, μαχόμενη, ανατρεπτική δημοσιογραφία κατά τη δεκαετία του '60. Σήμερα, προπαγανδίζει την αμερικανική κυριαρχία, επικαλυμμένη βεβαίως από προοδευτικές μάσκες. Ουτοπία υπάρχει ωστόσο, χρήσιμη για τους λαούς. Ισως όχι στη Δύση, μα αλλού στον κόσμο».

- Αλλο τόσο μου φαίνεται αληθοφανής η εκδοχή του Πέρι Αντερσον περί της ανάδυσης ουτοπιών που ίσως στο μέλλον υποστηρίξουν μια «επαναστατική καταιγίδα»...

«Γιατί όχι; Θεωρώ πιθανή μια έκρηξη μετά τη νηνεμία που ζούμε. Αυτό έχει συμβεί πολλές φορές στην Ιστορία των νεότερων χρόνων. Ελπίζω να συμβεί στη συνέχεια και να προσφέρει ωφέλιμες εξελίξεις».

- Εάν στέλνατε μια επιστολή προς μια προσωποποιημένη Αριστερά, τι ακριβώς θα της γράφατε;

«Κατ' αρχάς, θα απευθυνόμουν στην ευρωπαϊκή Αριστερά. Θα έγραφα το εξής γράμμα: "Αγαπητή μου, ζούμε σ' έναν κόσμο που κυβερνάει μόνο μια αυτοκρατορία. Η Ευρώπη ζει στη σκιά της και ως πολιτική, κοινωνική, πολιτιστική ενότητα έχει χάσει την ικμάδα της. Ωστόσο, η Ευρώπη διευθύνεται από ανθρώπους που μόλις πρόσφατα έμαθαν την πολιτική, που πήραν από εμάς και εξίσου αφαίρεσαν από εμάς κομμάτια της πολιτικής ιδεολογίας μας. Θα οφείλατε λοιπόν να παραδειγματιστείτε από μερικά σημαντικά δεδομένα του παρελθόντος. Ειδάλλως, εάν δεν κατανοείτε τις αξίες της Ιστορίας, θα αποτύχετε εντελώς. Ξεχάστε, αγαπητή μου, τον Μεσσιανισμό στη συμπεριφορά σας έως τώρα. Αφήστε στην άκρη τον Στάλιν, τον Τρότσκι, τον Μάο και όποιους άλλους, αφού πρόκειται για αντανάκλαση ενός παλαιότερου κόσμου διαψευσμένου. Αναπλάστε τη σκέψη και την έκφρασή σας, κάντε την πιο περιεκτική. Αν μάθετε το μάθημά σας, κάτι θα κερδίσετε στο μέλλον"...».

- Να κλείσουμε την κουβέντα αισιοδοξώντας για την «επόμενη ημέρα»;

«Αν προσέξουμε καλύτερα την παρούσα πραγματικότητα, μπορούμε να διακρίνουμε τις εξελίξεις στα επόμενα 20 χρόνια. Ομως, ας δούμε τις εναλλακτικές λύσεις για το αύριο. Η Κίνα εξελίσσεται στην πιο δυναμική καπιταλιστική χώρα του πλανήτη. Η Ενωμένη Ευρώπη αδυνατεί να παρακολουθήσει τις εξελίξεις και να ισχυροποιηθεί, δυστυχώς, αφού οι ΗΠΑ έχουν καταφέρει να παρεισφρήσουν με δούρειο μουλάρι, όχι ίππο, που λέγεται Βρετανία. Είναι η πιο αδύναμη Ευρώπη μεταπολεμικά. Από την άλλη, η Ιαπωνία μπορεί κάποια στιγμή να δημιουργήσει ένα μπλοκ με Κορέα, Ταϊβάν και Κίνα απέναντι στις ΗΠΑ. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ένας πολιτικοοικονομικός συνασπισμός στην Απω Ανατολή βλάπτει τις αμερικανικές επιδιώξεις. Είναι η μόνη εκδοχή που φοβούνται και προς τα εκεί κινούνται. Επιπροσθέτως, εάν υπήρχε πολιτική βούληση σε χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία, εύκολα και άμεσα θα γινόταν ένας αντιπερισπασμός στις ΗΠΑ. Η μόνη ορατή ελπίδα, προς το παρόν, προέρχεται από χώρες όπως η Βενεζουέλα, η Βολιβία, η Κούβα. Οι Αμερικάνοι τα ξέρουν αυτά, δεν είναι ανόητοι. Εστω κι αν κάποτε συμπεριφέρονται ανόητα».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 29/09/2006