Γιατί οι συγγραφείς δεν συμμετέχουν στην κοινωνική και πολιτική ζωή, δεν παρεμβαίνουν, δεν ξιφουλκούν με τις απόψεις τους, δεν προτείνουν και αντιπροτείνουν; Με αυτά τα ερωτήματα και εξ αφορμής των διεθνών πολιτικών εξελίξεων, η εφημερίδα «La Stampa» αναλύει το φαινόμενο της απουσίας των λογοτεχνών -ειδικότερα εκείνων της νεότερης γενιάς- από τα δρώμενα. Το ερώτημα τίθεται, τουλάχιστον στο πλαίσιο του πνευματικού κόσμου της Ιταλίας, έχοντας κατά νου τη δυναμική προηγούμενων γενεών, των οποίων η δημόσια παρουσία σε σημαντικά ζητήματα δεν απείχε καθόλου από τη σοβαρότητα και την επιδραστικότητα της σημερινής πραγματικότητας.
Ο αρθρογράφος της ιταλικής εφημερίδας ανακαλεί προσωπικότητες όπως οι Παζολίνι, Σάσα, Καλβίνο, Μοράντε, για να καταδείξει την «ένδεια» των νεότερων να στοιχειοθετήσουν την παρουσία τους πέρα από την κυκλοφορία των βιβλίων τους, την παρελκόμενη εμπορική προβολή αλλά και την προσωπική αναρρίχησή τους στο «χρηματιστήριο της δημοσιότητας». Οι χωροχρονικές συγκυρίες, όπως για παράδειγμα ο πρόσφατος πόλεμος στον Λίβανο, δεν κινητοποιούν την ευαισθησία τους ώστε να απευθυνθούν στην κοινή γνώμη, να την προϊδεάσουν για κάποια διαφορετική προοπτική στα πράγματα που την απασχολούν. Κατά τον Μάρκο Μπελπολίτι της «La Stampa», η πλειονότητα των συγγραφέων δεν εμπνέει πνευματική εμπιστοσύνη, καθώς αποδεδειγμένα δεν διαθέτει οράματα για το μέλλον, ούτε και ικανή πολιτική αντίληψη που θα μπορούσε να προάγει τις ιδέες και τη δράση σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Και καθόλου τυχαία υπαινίσσεται τον εγωιστικό αυτοπροσδιορισμό τους, σύμφωνα με τον οποίο προέχει η παραγωγή του «πολιτιστικού προϊόντος», χωρίς ουδέποτε να ταυτίζονται η ιδεολογία με την καλλιτεχνική πράξη.
Η προσέγγιση του θέματος είναι πολύπλευρη. Και βεβαίως ο προβληματισμός ξεπερνάει τα σύνορα της γειτονικής χώρας, εκεί όπου η εκδοτική βιομηχανία έχει αρχίσει πλέον να εξετάζει την ανεύρεση του επόμενου «ευπώλητου της εβδομάδας» μέσα από τα αμφιλεγόμενης πιστότητας ιστολόγια (blogs) του Διαδικτύου. Και στα καθ' ημάς, τι;...
ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΟΥΒΑΛΗΣ rouvalis@enet.gr
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 01/09/2006
Commenti
Θα διαφωνήσω με τους υποστηρικτές της άποψης ότι μόνο το έργο μετράει. Σίγουρα, αν θέλεις να κρίνεις κάποιον α π ο κ λ ε ι σ τ ι κ ά ως συγγραφέα, στα γραπτά του θα ανατρέξεις και πουθενά αλλού. Όταν όμως ο εκάστοτε καλλιτέχνης, όπως πολύ συχνά συμβαίνει σήμερα, αξιώνει και να εκφέρει άποψη για ζητήματα που υπερβαίνουν τα «στενά» όρια της τέχνης του, όταν κρίνει πολιτικές και όταν εμφανίζεται ως τιμητής, όταν θέτει εαυτόν στη θέση του ελεγκτή του δημοσίου βίου, με ενδιαφέρει να δω το ‘ποιος‘ είναι αυτός που μιλάει, δηλαδή το ποια η συμφωνία λόγων και έργων... Και τελικά καλό το μελάνι, αλλά ας μην το θεοποιούμε. Μην το βάζουμε και πάνω από το αίμα. Για μένα, ένα ποίημα, ένα άγαλμα, μία σονάτα δεν παύει να είναι πράξη, άλλης ποιότητας ίσως, όμως πράξη, και αφού ως πράξη τα αντιλαμβάνομαι ως πράξη και τα κρίνω. Με αυτό λέω ότι ένα καλό έργο τέχνης βαραίνει μέσα μου όσο και μια πράξη γενναιότητας που λαμβάνει χώρα στην καθημερινή ζωή - όχι περισσότερο - κι ας μένει η τελευταία τελείως άγνωστη, κι ας μην έχει τη λάμψη ενός έργου που για τον ένα ή τον άλλο λόγο γίνεται παγκοσμίως γνωστό... Πολλοί οι σπουδαίοι συγγραφείς... Μερικοί από αυτούς όμως πόσο διπλά και τριπλά μεγάλοι φαίνονται και είναι, όταν, πέρα από το έργο τους, και η ίδια η ζωή τους αναδίδει εκείνο το ευγενές άρωμα που μόνο η αληθινή αρμονία, η συμφωνία λόγων και έργων χαρίζει... Και τελικά, πέρα από την αισθητική απόλαυση που δίνει ένα έργο, στην πράξη, κι αυτό με τη σειρά του, θέλω να εκβάλλει και στην αύξηση της δράσης να συντελεί. Εάν διαχωρίσουμε τελείως το έργο από την υπόλοιπη ζωή, πολύ φοβάμαι ότι κινδυνεύουμε να εκπέσουμε στο "άλλα λες κι άλλα κάνεις" ή, αν μη τι άλλο , στη δικαίωση μιας τέτοιας στάσης που πολλοί από τους πνευματικούς μας ανθρώπους σήμερα τηρούν. Δικαίωμα του καθενός αναφαίρετο να ορίζει ο ίδιος το ποια θέση θέλει να κρατά απέναντι στα πράγματα. Μπορεί κάλλιστα κανείς να είναι κλεισμένος στον πύργο της τέχνης του και να γράφει σονέτα, εξαιρετικά σονέτα μάλιστα, που μπορεί και με κάθε ειλικρίνεια να θαυμάζω και να χαίρομαι. Εκ βαθέων όμως σέβομαι και με όλη μου την καρδιά αγαπώ εκεί που νιώθω ότι ο ποιητής τη ζει την ποίησή του, και τη ζει όχι απλώς φέρνοντάς τη στο φως και δίνοντας στο αδιαμόρφωτο και το νεφελώδες μορφή και πνοή, αλλά και αφήνοντάς τη να αναβλύζει σε κάθε του σκέψη και πράξη της καθημερινής του της ζωής χωρίς να τον αφήνει να ησυχάσει ούτε στιγμή. Ο ποιητής δεν παύει να είναι ποιητής όταν σηκώνεται από το γραφείο του και παρατάει τα χαρτιά, τα μολύβια και τους στίχους. Τον θέλω ποιητή στην καθημερινή του συναναστροφή με τον συνάνθρωπο, τον θέλω ποιητή στη σύγκρουσή του με την εκάστοτε εξουσία, τον θέλω ποιητή στις ώρες της σχόλης του, τον θέλω ποιητή και στη δουλειά του την άχαρη ακόμη. Μακριά από εμάς το "από εδώ η τέχνη και από εκεί η ζωή". Τέχνη και ζωή αξεχώριστα, η μια να σπρώχνει την άλλη, η μια να εξυψώνει την άλλη, και οι δυο μαζί να πλουτίζουν την αρμονία του σύμπαντος κόσμου αδερφώνοντας τις ευγενείς σκέψεις και τα ευγενή έργα. Ακούστε με. Δεν λέω έτσι π ρ έ π ε ι να είναι, λέω έτσι
θ έ λ ω να είναι.
Με εκτίμηση
Θεοδόσης Βολκώφ