Γκίντερ Γκρας (Gunter Grass)

Παραδέχεται τη στρατολόγησή του σε επίλεκτη μονάδα των Ες-Ες, δηλώνει ευθαρσώς ότι οι Ερινύες του τον ώθησαν να συγγράψει την αυτοβιογραφία του (που θα εκδοθεί σε έναν μήνα), αναρωτιέται τώρα -στα 78 χρόνια του- για τον τρόπο που θα μπορούσε ν' αντιληφθεί ένας δεκαπεντάχρονος, όπως εκείνος τότε, το τι συνέβαινε γύρω του. Ο Γκίντερ Γκρας, ο Γερμανοπολωνός νομπελίστας συγγραφέας, ανατάραξε τον γερμανικό Τύπο με τη συνέντευξη που παραχώρησε στην εφημερίδα «Φρανκφούρτερ Αλγκεμάινε» προκαλώντας ποικίλα σχόλια.

Δοθέντος του ότι θεωρείται μεταξύ των σύγχρονων διανοουμένων που συστηματικά ορθώνουν δυναμικό λόγο σε ό,τι αφορά τη διεθνή πολιτική σκακιέρα, ο Γκίντερ Γκρας προβαίνει σε μια αποκαλυπτική παρουσίαση της δράσης του σε εφηβική ηλικία ανατρέποντας, βεβαίως, τη δημόσια εικόνα του: υπήρξε μέλος του ναζιστικού κόμματος και στρατεύτηκε σε ηλικία 15 ετών στα Ες-Ες. Το δηλώνει τώρα ξεκάθαρα, αφού μέχρι πρότινος στο βιογραφικό του υπήρχε μόνον η αναφορά στον τραυματισμό του, ως στρατιώτη της Βέρμαχτ, σε μάχη το 1945.

Λύνοντας τη σιωπή του και θέλοντας να ελαφρύνει τη συνείδησή του, όπως είπε χαρακτηριστικά στη συνέντευξη, εξήντα ένα χρόνια αργότερα, παραδέχεται ότι ζήτησε εθελοντικά να καταταγεί στα υποβρύχια. Εργάστηκε όμως, όπως οι περισσότεροι συνομήλικοί του, σε στρατόπεδο εργασίας, ώσπου κλήθηκε να καταταγεί σε μονάδα των Ες-Ες στη Δρέσδη. «Το αίσθημα της ενοχής με έκανε να ντρέπομαι», εξήγησε μιλώντας για τη σύντομη εμπειρία του (αφού συνελήφθη από τα αμερικανικά στρατεύματα και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στις ΗΠΑ), όπου αναφέρει ότι δεν αναμείχθηκε στην εξόντωση Εβραίων και ότι χρησιμοποίησε το όπλο του για μία μόνον φορά.

Εχει ενδιαφέρον να επισημανθεί ότι έλαβε το Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1999 χάρη στο επιδραστικό μυθιστόρημα «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» (στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Οδυσσέας»», μτφρ.: Τούλα Σιέτη), στο οποίο έθιξε τα ταμπού της σύγχρονης γερμανικής κοινωνίας, μίλησε ευθέως για τον ναζισμό αλλά και την εικόνα της μεταπολεμικής Γερμανίας, αν και θεωρήθηκε βλάσφημο στην πρώτη κυκλοφορία του (1959). Εκτοτε το βιβλίο χαρακτήρισε τη λογοτεχνική πορεία του, τον έκανε διεθνώς γνωστό, του προσέδωσε το περίγραμμα ενός συνειδητοποιημένου εκφραστή της ευρωπαϊκής αριστερής αντίληψης.

Αμέσως μετά τον πόλεμο εργάστηκε ως αγρότης και εργάτης ανθρακωρυχείου. Ωστόσο, κατάφερε να σπουδάσει Καλές Τέχνες στο Ντίσελντορφ και στο Βερολίνο. Τότε δημοσίευσε τα πρώτα του ποιήματα. Μετοικώντας στο Παρίσι, στα μέσα της δεκαετίας του 1950, ασχολήθηκε με τη γλυπτική κι άρχισε να γράφει το «Τενεκεδένιο ταμπούρλο». Ταυτόχρονα ασχολήθηκε με την επεξεργασία των θεατρικών έργων του (ανάμεσα σ' άλλα, τα εκδοθέντα στα ελληνικά «Δυσοίωνα κοάσματα» και «Κατακλυσμός») αλλά και με τη δοκιμογραφία δημιουργώντας ένα ιδανικό καλλιτεχνικό προφίλ, ζηλευτό και αρκούντως προβεβλημένο για την πρώτη γενιά προοδευτικών Γερμανών μετά τον πόλεμο.

«Η σιωπή μου όλα αυτά τα χρόνια είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο έγραψα αυτό το βιβλίο», δηλώνει στη γερμανική εφημερίδα (το οποίο θα έχει τίτλο «Ξεφλουδίζοντας κρεμμύδια»). Με αυτόν τον τρόπο, πάντως, συμβάλλει ακόμη περισσότερο στην αντιμετώπιση του ναζιστικού παρελθόντος, αφού εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό από τις νεότερες γενιές στην πατρίδα του. Με ελεγχόμενη αφέλεια, άραγε, σχολιάζει τα Ες-Ες όχι ως κάτι τρομερό «αλλά μάλλον επρόκειτο για μια επίλεκτη δύναμη που πήγαινε σε διάφορες αποστολές και, όπως ακουγόταν, είχε τις μεγαλύτερες απώλειες...».

Σημειωτέον ότι ο Γκίντερ Γκρας παραμένει πολιτικός ακτιβιστής (με δημόσια τοποθέτηση για τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας και του Ιράκ, μεταξύ άλλων), έχει ασχοληθεί ενεργά με την πολιτική (στο πλευρό των σοσιαλδημοκρατών του Βίλι Μπραντ), δεν έχει πάψει να υποστηρίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, να καταγγέλλει την αμερικανική και ευρωπαϊκή πολιτική στη Μέση Ανατολή, να κατακεραυνώνει σε άρθρα του τις κυβερνητικές επιλογές της Ανγκελα Μέρκελ.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΟΥΒΑΛΗΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 14/8/2006