Ali Smith - Μια καθόλου τυχαία συγγραφέας

Η Αλι Σμιθ στα ελληνικά

Ολοι όσοι γνωρίζουν το έργο της Αλι Σμιθ συμφωνούν ότι η εσωτερική φωνή της Βρετανίδας δημιουργού χαρακτηρίζεται από εκφραστικούς πειραματισμούς, προκλητική θεματολογία, στοχασμό που μετουσιώνεται σε πολιτικό σχόλιο και κοινωνικό προβληματισμό. Με αυτή τη σταθερή λογοτεχνική αντίληψη -αλλά και τρόπο σύνθεσης- εξέδωσε πέρυσι το μυθιστόρημα «Accidental» (εκδόσεις «Hamish Hamilton»), το οποίο διακρίθηκε με την απονομή του φετινού βραβείου Γουίτμπρεντ και, στα καθ' ημάς, θα κυκλοφορήσει σε δύο μήνες με τίτλο «Η τυχαία» (μτφρ.: Αργυρώ Μαντόγλου, εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα»).

Η σαραντατετράχρονη συγγραφέας, γεννημένη στη Σκωτία, σπουδασμένη στο Κέιμπριτζ και συνεργάτις του περιώνυμου λογοτεχνικού ενθέτου TLS, θεωρείται μεταξύ των σημαντικότερων εκπροσώπων της σύγχρονης αγγλόφωνης πεζογραφίας. Διηγηματογράφος και μυθιστοριογράφος, ποιήτρια, δοκιμιογράφος, η Αλι Σμιθ έλαβε το Γουίτμπρεντ (αφήνοντας στην άκρη ονόματα όπως Σάλμαν Ρούσντι και Νικ Χόρνμπι), ενώ πριν από μερικές εβδομάδες ήταν υποψήφια για το Μπούκερ. Σε κάθε περίπτωση, ως καλτ φιγούρα της «γενιάς του '80», η επιλογή της βράβευσής της παραμένει εντυπωσιακή -γι' αυτό τον λόγο τα βρετανικά ειδησεογραφικά πρακτορεία αφιέρωσαν εκτενή σχόλια γύρω από την ιδιαίτερη φιγούρα της, το συγγραφικό ύφος της, τη γλώσσα, την ανατρεπτική προσέγγιση των θεμάτων και των χαρακτήρων της.

Το βιβλίο διαθέτει το άρωμα της πρώτης νεότητας των σημερινών σαραντάρηδων που έζησαν τη «χλιαρή» πραγματικότητα της προηγούμενης δεκαετίας αλλά τώρα, στο σύγχρονο παρόν, εξακολουθούν να σαστίζουν μπροστά στον κατακερματισμό της ύπαρξης, στην αλλοίωση του ανθρωποδάσους, στην εναλλαγή προσδοκιών-απογοητεύσεων. Η συγγραφέας, μάλλον μια άμεση απόγονος της Βιρτζίνια Γουλφ και του Τζέιμς Τζόις, φροντίζει να «τροφοδοτήσει» επαρκώς τον αναγνώστη της. Ο σαρκασμός γίνεται χιούμορ· τα κινηματογραφικά πλάνα, οι επιστημονικοί όροι, οι στίχοι τραγουδιών, τα διαφημιστικά μηνύματα δημιουργούν ένα εκφραστικό μωσαϊκό. «Fuck poetry. Fuck books. Fuck art. Fuck life», είναι οι χαρακτηριστικοί στίχοι ενός από τα ποιήματα που διανθίζουν την αφηγηματική ροή της «Τυχαίας».

«Πρόκειται για μυθιστόρημα γύρω από τη γραφή, την καταλυτική δύναμη της γλώσσας και της ποίησης. Δημιουργεί έννοιες αλλά και αποσαθρώνει τα κλισέ πάνω στα οποία είναι δομημένη η σκέψη μας και η ζωή μας», εξηγεί η μεταφράστρια Αργυρώ Μαντόγλου. Ενα μικρό δείγμα πείθει για του λόγου το αληθές από το βιβλίο: «Οι άνθρωποι στην τηλεόραση μιλάνε ακατάπαυστα. Μετά τη συζήτηση για τους θανάτους ακολουθεί συζήτηση για τη δημοτικότητα της κυβέρνησης, μέσω της τηλεφωνικής γραμμής δημοσκόπησης του καναλιού, μετά ένα ρεπορτάζ για τον τρέχοντα πολιτικό ανασχηματισμό του Κέντρου στην Αγγλία, τη μετατόπιση της υποστήριξης μετά τις δολοφονίες. Αναφέρουν συχνά τη λέξη μεσαίος. Υποστήριξη από τις μεσαίες τάξεις. Δεν υπάρχουν μεσαία στρώματα. Ακολουθούν άλλες ειδήσεις: αυξημένη ανησυχία στη Μέση Ανατολή. Ο Μάγκνους σκέφτεται τη μέση της Αμπέρ, το στήθος της, την κοιλιά της, το πώς, όταν το κάνουν, η μυρωδιά της θυμίζει φρούτα ψητά, πώς τα φιλιά της έχουν τη γεύση ενυδρείου...».

Σε πρόσφατη συνέντευξή της η Αλι Σμιθ αναφέρεται στη διαδικασία συγγραφής του συγκεκριμένου βιβλίου: «Είδα ένα όνειρο που έμοιαζε με πρόζα και είχε συγκεκριμένα κεφάλαια. Αυτό με ξάφνιασε πολύ, διότι δεν συγκαταλέγομαι στους συγγραφείς που αντλούν υλικό από τα όνειρα που βλέπουν. Εγραψα το βιβλίο στη διάρκεια της νύχτας...». Στο βιογραφικό της υπάρχουν ακόμη δύο συλλογές διηγημάτων και δύο μυθιστορήματα (το δεύτερο, «Ξενοδοχείον ο κόσμος», 2001, ήταν υποψήφιο για το Μπούκερ).

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΟΥΒΑΛΗΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 11/01/2006